kem105

Thorgerd 208

u Myrnira, a ponownie zmierzą się podczas —» Ragnaróku. Thor zabije wtedy potwora, ale zatruty jego jadowitym tchnieniem padnie martwy po przejściu dziewięciu kroków. Wedle staroeddaicznej Pieśni o Harbardzie sam bóg utrzymywał, że „największym pomni kiem” jego dzieł było rzucenie na firmament oczu Thjaziego (które zmieniły się w gwiazdy), bo „przez wszystkie czasy ludzkość oglądać je będzie". Wyczyn ten należał do efektów działalności Thora jako szczególnego wariantu bohatera kulturowego, mianowicie demiurga, tj. „drugiego stwórcy”, mitologicznej postaci uzupełniającej dzieło stworzenia (zob. kosmogonia): próbując opróżnić róg —> Utgardalokiego spowodował powstanie odpływów', a rzucając na niebo palec nogi Aurwandila stworzył nową gwiazdę.

LI południowych Germanów’ Thor znany był jako Donar (Thunar, Thunor). Utożsamiano go z gromowładnym Jowiszem i poświęcono mu czwarty dzień tygodnia; por. łac. dies Iovis - „czwartek” (dosł. „dzień Jowisza”, skąd np. franc. jeudi i wł. giovedi), stisl. fwrsdagr, slang. f)ur(e)sd<eg (z punresdcBg), nor w. torsdag, szw. torsdag, ang. Thursday, niern. Donnerstag, hol. don -derdag- „czwartek” (dosł. „dzień Thora/ /Thun o ra/ Dor i ara ”).

J.L. Uliland, Der Mythus von Thor nach riordischen Quellen, Stuttgart-Augsburg 1836; H. Ljungberg, Tor Un der sok n i nga r i indoeuropeisk och nordisk reli-gionshistoria. /. Den nordiske dskguden i bild och myt, Uppsala 1047; KR. Schróder, Indra, Thor und Hem-/des, „Zeitschrift ftirdcutschc Philologie" 1957, 76; E. Polome, Thor, New York 1987.

THORGERD (Porgerói), zagadkowa bogini norweska określana niejasnym epitetem hąlgabrudr. Otoczona była lokalnym kultem w Halogalanclzie (dzisiejszym Helgelan-dzie), gdzie wspólnie z —> Irpą miała świątynię w Gudhrandsdalarze albo Gudbrands-dalirze (dzisiejszym Gudbrandsdalu). Wedle Sagi o Olafie Tryggwasonie i Sagi o'pińskich wikingach szczególną czcią darzył ją haloga-landzki jarl 1 lakon Potężny (zm. w 995 r.) wojujący z wolińskimi wikingami (jómsyikm-gar; stnorw. Jóm - „Wolin”): na prośbę jarla

i za cenę ofiary ludzkiej Thorgerd śmiercionośnym gradem wsparła błagalnika w walce; ową ofiarą miał być własny syn 1 lakona, Erling.

W późnej islandzkiej Sadze o Muldzie Thorgerd i lrpa występują jako siostry, córki olbrzym ki Huldy (zob. Lodur), ale Młodsza Edda (Język poezji) powiada o czci Halogalandczyków dla Thorgerd i jej ojca.

-4 I lelgiego \ swego eponimicznego bohatera. Przypuszcza się, że niejasne hąlgu-w epitecie bogini jest wariantem imienia Helgi i przydomek należy rozumieć jako „Kobieta/Panna Helgiego”, co może odnosić się zarówno do relacji ojciec-córka, jak i kochanek-kochanka (mąż-żona). Przekaz z Sagi o Olafie Tryggwasonie Snorriego Sturlusona informuje, że Helgiego pochowano w kurhanie usypanym z przemiennie ułożonych warstw złota i srebra oraz ziemi i kamieni. Użyte na grobowiec kruszce z całą pewnością związane są z samym Hel-gim, stąd bowiem pochodzi kenning „cłach kurhanu Helgiego” oznaczający „złoto”, więc ziemia i kamienie powinny odpowiadać Thorgerd (por. drugą część teonimu,

-gerór - „ziemia”). Jeśli tak, to Thorgerd byłaby lokalną boginią płodności i ziemi, może bardziej odpowiedniczką —> Freyji (por. możliwość incestu i ewentualne kompetencje militarne) niż —» Gerd, co sugerują niektórzy badacze.

THOROLF (Pórolfr - „Wilczy Thor”), wymieniany tylko w^r młodszych sagach i bardzo słabo znany bóg (?) z w^ryspy Mostr (obecnie Moster), leżącej u wybrzeży Norwegii. Uchodził za kapłana i przyjaciela —» Thora, choć w istocie był zapewne jakąś jego lokalną wersją.

THRAL, THRAEL (Dradl- „Niewolnik”), syn -> Riga¹ i Eddy (zob. Ai i Edda), czarny (svartan), kaleki chłopak o brzydkiej twarzy, grubych palcach i długich piętach. Chował się jednak dobrze, nabierał sił i był bardzo pracowity. Całymi dniami splatał ' wiklinę, wiązał snopy i nosił chrust. Poślu-bił przybyłą do osady Thii (łnr - „Niewól-ni ca , „ Kobieta Służebna”) o wklęsłym nosie, opalonych ramionach i zagnojonych stopach. Małżonkowie byli szczęśliwi, wspólnie pracowali i spłodzili liczne potomstwo, dwunastu synów i dziewięć córek. Imiona dzieci Thrala i Thir są znaczące: Hreim (Hreimr - „Pracujący na Mrozie”), Fjosnir (Fjósnir - „Oborowy”), Klur (Klurr

-    „Prostak”), Kleggi (Kleggi- „Giez”), Kef-sir (Kefsir- „Pan Dziwki”), Fulnir (Fulnir

-    „Śmierdziuch”), Drumb (Drumbr- „Pień”), Digraldi (Digraldi - „Grubas”), Drott (Drąttr

-    „Nierób”), Hoswir (Hąsvir - „Siwek”), Lut (Lutr - „Garbus”), Leggjaldi (Leggjaldi

-    „Wielkostopy”) oraz Drurnba (Drumba -„Kłoda”), Kumba (Kumba- „Krępa”), Okk-winkalfa (0kkvinkalfa - „Grubołyda”), Arinnefja (Arinnefja- „Brudny Nos”), Ysja (Ysja - „Starucha”), Ambatt (Ambdll- „Służąca”), Eikintjasna (Eikintjasna- „Dębowy Czop”), lótrughypja (Tątrughypja - „Obdarta Kiecka”) i Trónubeina (Trąnubeina

-    „Żurawionoga”). Potomstwo to rozpleniło się w „ród niewolników” (pro?la wilii).

W większości pogardliwe imiona synów i córek Thrala ściśle przystają do obiego-wyc11 północnogerrnańskich wyc)brażeń o niewolnikach, którzy uchodzili za ludzi nieokrzesanych, tchórzliwych, niechlujnych, leniwych, hałaśliwych, tępych, niemoralnych, fizycznie odrażających, a często i kalekich. laka charakterystyka, oparta na zwielokrotnieniu cech negatywnych, przeciwstawia „ród niewolników” właściwie nie zróżnicowanym wolnym chłopom (zob. Karl) i wojownikom (zob. Jarl), co może odpowiadać znanemu ze staroeddaicznej Wieszczby wólwy podziałowi ludzkości na lepszych i gorszych („wyższych i niższych”) synów —> Heimdalla identyfikowanego z Rigiem (por. słynny incipit tej przesławnej pieśni: Hljóds bić eh allar helgar kindir, miń ok rninni mągu Heimdalar - „Słów mych słuchajcie, potomkowie święci, wyżsi i niżsi Heimdalla synowie”). Eksponowana w opisie i imionach brzydota niewolników sugeruje związek z demon izmem (por. wygląd irańskich elewów lub słowiańskich wiedźm), a szczególnie wymowne jest w tym względzie zwrócenie uwagi na ujemnie odbiegające od normy nogi (por. stopy —> Njórda). Ortopedyczna anomalia stanowi wyrazistą wskazówkę demonizmu, a przy tym łączy się z płodnością (por. nogi greckich satyrów i empuz, indyjskich rakszasów, słowiańskich wił, chrześcijańskiego diabła i innych podobnych istot; zob. też Wólund).

THRIDI (Pridi - „Trzeci”), wedle Młodszej Eddy (Omamienie Gylfiego) trzeci i najwyższy z triady bogów, których -» Gylfi w swoim widzeniu spotkał w niebiosach. Zob. Har, Jafnhar i Thridi.

Teonim pozostaje niewątpliwie w związku z chrześcijańską Trójcą Świętą i jednocześnie z triadą uppsalską (—» Odin, —> Thor i —> Frey; zob. Uppsala), która należy do rozpowszechnionych w mitologiach ludów in-doeuropejskich boskich triad, jak indoaryj-ska Trimurti („Trojaka Postać”, tj. Brahma, Wisznu i Siwa), irańska trójka Mithra, Rasz-nu i Sraosza, grecka trójca panów nieba, ziemi (morza) i podziemia (Zeus, Posejdon i Hades), rzymska triada kapitolińska (Jowisz, Junona, Minerwa) i triada plebejska (Ceres, Liber, Libera); nadto w mitologii samych północnych Germanów Odin pojawia się w triadach z —» Honirem i —> Lodu-rem oraz z —> Wilim i We (zob. Ask i Embla). Do świętej trójki nawiązują takie indoeuro-pejskie teonimy, jak Tri ta Aptja („Trita Wodny”) u Indoariów, Trzygłów (Trygław) u zachodnich Słowian, u Greków zaś Trito-geneja (epitet Ateny), i Tri ton; por. również imiona wielkich indoeuropejskich bohaterów: Trita, Triśanku, Triptolemos, Tro-fonios, Thrita, Tisztrja i Thraetaona. Zob. też liczby.

THRIWALDI (Priyaldi - „Trzykroć Mocny”), słabo znany dziewięciogłowy olbrzym zabity przez —> I hora. Zob. Jótunowie.

THRUD (Prućr - „Siła”), piękna córka —> Thora i -» Sit', siostra Magniego i Modiego, zapewne personifikacja boskiej mocy (ósmegin) ojca, być może —> walkyria, na co zdaje się wskazywać jej panieństwo.