P5050071

•rufusr MtchaUki

mnm*. , /asami i« / literatura nfemterkofc/yesrm posługuje się - _mo}} /daniem nic/bw ud.itmm - jęciem KomfwsUstilltbeit*. Do tematów, ukanwanc hih w de należa pi zedstau icnia Chrystusa w domu Marii i Aju (U, I). Hirrvr:* w PmmiM. Cudtmmcgo połowu ryb. Rzadziej przedstawiaj m cm uk.i/uja. e HM u- K<vt*. bsrr ffomoC7\ t Yirctkf do Igiptu (11. 2i; w,J tiK-^/c f fazie istnienia tego typu - »koło 1000 - doszły do tego pr/edJ uu r,u hz\łmrrc<ri o IYtdkirfl nfW Z dnigłej strony zasra nowie* mmi fakt,J takie tematy; pfc Sm Man»o/m;rn\ cz\ Przyporom# o I sitarzu i Bogaczu, krj w pr/ed 1550 rokiem torowały drogę pierwiastkom rodzajowym w 01^.1 <rwie nidrrfemfekim nie pojawiły się - z jednym wyjątkiem - w grupie re_;,jJ /.U j! ikonogiaficzmrh przynależnych do typu aert.senowskicgo⁴.

B. jL. Joachim BruciriKr, .Scena kuchenna z Chrystusem w domu Marii i Marty, 1570, Gandawa, Mwurn voor Schone Kunsicn, fot. Muzeum

Nie ulega wątpliwości, iż schemat aertsenowski cechuje swoisty paradoks kompozycyjny, ale też i treściowy, co znakomicie ukazał Wiktor Stoi-chita .Jak stwierdził wybitni rum miski historyk sztuki odbiorca dostrzega

K. M. ( f .* i u fScur Aertsem Imtrtrr! StUl-IJfes, dvst*rt. Bryn Mawr 1989.

1. M. Hubcr. fhs (Pdnung der Symbol/-. httunnUUmen in der Bildsprache der nciclmfomaton-uhm Kunst des 16 Jahrhundrru om Beispiel der KompasftstiUeben Pieter Aertsem, Munchen 1990.

Wyj^ick suiumi Alegorio /ekkfftnytirwui Bcuckelacfa, Antwerpia, Koninklijk Miiseum ueu Schone Kim*tcn. por. I. Wuyts, Yan Kandl, TU brandl. Ikonolagische aantekeningrn btjrn f/akgurlf i«2A de IjfhtLltwigfteiii, Jaaflyoek van lu t Koninklijk Museurn voor Schone Kunstcn. AntMMrrprn 1987. %. 224-236.

V I. Sioidłjla, t)m ułbitbewwatc Hild. Ymn Ursfimngder Metamcilerri, Munchen 1998 (pim-w wvd. Pary/ 1993). s. 15-23.

73

Martwa natura a urny religijne na obrazach Pietera Sertunn.

na pierwszy rzut oka martwą naturę, do której dołączono w tle — czasami nawet nawiązując cło schematu „obrazu w obrazie*’ - scenę o charakterze mirr .u vjno-pi zedstawienlowym. Relacja między o borna częściami przedstawienia jest wys«m c ambiwalentna. Z jednej strony scena w tle jawi się jako odrębną część, z drugiej strony liczne elementy pośrednie sugerują pewna łączność — może nawet o charakterze intertekstualnym - z tak bardzo widoczną na pierwszym planie martwą naturą.

II. 2. Joachim Bcuckclacr, Targ u*arzyumy ze sceną Ucieczki Ho Egiptu, 1569, Gandawa. Mu-

scurn voor Schone Kunstcn (fot. Muzeum)

Historia sztuki poświęciła w ostatnim ćwierćwieczu scenom religijnym nieproporcjonalnie wręcz dużo uwagi. Prawie dwa tuziny artykułów o charakterze interpretacyjnym i kilka książek starało się zanalizować treściowe przesłanie tych dzieł, jak również ustalić ich rolę i znaczenie w całokształcie malarstwa niderlandzkiego drugiej połowy XVI wieku. C^o więcej, problemy z tym związane zostały włączone do zasadniczej dyskusji o implikacjach metodologicznych dotyczącej modelu obrazu nowożytnego i autote-matycznych odniesień samego procesu obrazowania. Z zagadnienia raczej pobocznego, wspominanego przy okazji analiz pierwiastków rodzajowych okresu Brucghla temat ten stał się przedmiotem jednej z centralnych kontrowersji naszej dyscypliny. Mimo to, wyniki tych dyskusji trudno uznać za zadowalające i to skłoniło mnie do przedstawienia jeszcze jednej próby interpretacji. Nim to jednak nastąpi chciałbym przedstawić - w formie bardzo skrótowej, jeśli nie wręcz hasłowej — dotychczasowy stan badań.

Nurt dyskusji zainicjowany został znakomitym artykułem Jana Eramen-sa, napisanym w roku śmierci badacza (1971). a opublikowanym w 1973 roku — „Eins aher ist nótig _ Zu Inhalt und Bedeutung von Markt- und