page0328

320    Serbowie — Serbski język i literatura

Serbowie. Przed osiedleniem się Serbów i Chorwatów w dawnym Illiryku, to jest przed rokiem 634—638 nie było w Dalmncyi, ani w krainach przyległych, to jest w części Pannonii lezącej za Sawą i w Prewalińsku, żadnych stałych osad słowiańskich. Powiadają wprawdzie o zbrojnych najazdach Słowian do Illiryi i Dalmacyi r. 548, 552, ale o spółczesnem ich tu zamieszkaniu nic znikąd niewiadomo. Szerzenie się Słowian-Serbów w onej dobie odbywało się w kierunku z jednej strony od ujścia Dunaju, przez doluiejszą Mezyę, do Tracyi i Macedonii, z drugiej zaś strony ztamtąd przez Pannoniję do krajn Noryckich; w środki* między ramionami tego kąta znajdowały się uciśnione szczątki dawnych mieszkańców Tracyi i Jlliryi, przodkowie dzisiejszych Wołochów i Albańczyków. Między tymi pierwotnymi mieszkańcami, którzy się bardzo znacznie z Rzymianami pomieszali, utrzymywały się niewątpliwie, zwłaszcza w tak zwanym Prewalitańsku i liczne rody Go.ów, którzy panowali w Dalmacyi między rokiem 493—552, aktcych później cesarze greccy z wielkim ludem pokonali. W takim stanie przy różnorodnej ludności i słabej zależności od Byzantynów', zastali Dalmacyję Aw^rarewie, gdy po kilkakrotnych wtargnięciach do niej, nie znalazły ze strony Greków zatrudnionych w-ów^rczas wojną z Saracenami, żadnego oporu. Cesarz Heraklijusz żałując utraty tak w ielkiej i pięknej krainy i nie mogąc sam o swych siłach podołać potężnemu nieprzyjacielowi, umówił się z niektórymi dowódzcami Chorwatów, którzy wówczas przebywali jeszcze w Białej czyli Wielkiej Chorwacyi na północ, i ustąpił jm Dalmacyi, pod w^rarunkiem, aby wygnawszy z niej Awarów, w jego poddaństwie zostawali. Chorwaci wkrótce potem wtargnęli do Dalmacyi z rodami sw^remi i licznym ludem, a uderzywszy na Awarów i tocząc z nimi przez kilka lat srogie boje, pokonali ich wreszcie, przywłaszczywszy sobie ziemię przez nich zajęte. Wkrótce potem za panowania tegoż cesarza Heraklijusza wystąpił z północnej krainy, zwanej Białą Serbiją, leżącej za ziemią Turków (Madziarów), lud słowiański, szukając u cesarza Heraklijusza przytułku; cesarz wskazał mu do pobytu kraj w namiestnictwie Sieluńskiem, w okręgu miasta Serbiny. W krótkim czasie nie podobało się Serbom w tych nowych siedliskach; dla tego też z pozwoleniem pomienionego cesarza, udali się na powrót do swojej dawnej ojczyzny. Jednakże przeszedłszy Dunaj, poczęli ża-łow-ać tego przedsięwzięcia i rozpatrywali się po innych siedliskach, aż nareszcie za pośrednictwem ówczesnego cesarskiego naczelnika w Białogrodzie, wyjednali sobie u cesarza Heraklijusza nową ziemię do mieszkania, to jest krainę leżącą na Wschód Dalmacyi, już przez Chorwatów zajętą oblaną rzekami Dryną, Bosną, Werbascm, a którą wówczas dzierżyli jeszcze Awarowie. Wkroczywszy do niej i zdobywszy ją na Awarach, rozgościli się w niej z ro-dam swojemi, począwszy od Sawy, w okolicach pomiemcnych trzech rzek aż ku Dryuie i morzu Adryatyckiemu. Od tej doby rozmaite jej części otrzymały szczególne nazwiska, częścią słowiańskie, jak serbsko Zachodnie, Trawunia. We właściwie tak zwanej Serbii przebywał zwierzchni książę czyli wielki źu-pan serbski. Taka jest treść rozprawy Konstantyna Porfirogenity o przybyciu Serbów i Chorwatów^ do Illiryku.    £ Jl.

Serbski język i literatura. Język Serbski, w^rraz z kroackim i windyj-skim, składa jedno z czterech głównych narzeczy języka słowiańskiego. Więcej ma powinowactwa z ruskim, niżeli z polskim i czeskim. Ponieważ prze-magają w nim samogłoski, tedy przewyższa inne narzecza dźwięcznością i miękkością. Język serbski zachował swoje czysto-słowiańską naturę. Mówią nim przeszło pięć milijonów Słowian. Wuk-Śtefanowicz rozróżnia