IMAG0104

Wprowadzenie: przekład - język - literatura 25

osiągnięcia w opisie praktyki tłumaczeniowej i translatologicznej w Stanach jednoczonych. W swoich pracach Venuti z jednej strony ujawnia „niewidzialność” tłumaczy, opisując wypracowane przez kulturę strategie i tryby usuwania głosu tłumacza z tekstu, co ma służyć tworzeniu złudzenia, że oto czytelnik obcuje z dziełem oryginalnym i ma dostęp do „intencji autorskich’' (por. Venuti 1995). Z drugiej strony badacz ten, a zarazem praktykujący tłumacz, tworzy koncepcję przekładu wyobcowująeego, który nie tylko odzyskuje dla tłumacza centralne mięjsce w procesie przekładowym, ale również pozwala zaistnieć językowym i kulturowym różnicom, neutralizowanym w przekładzie przyswajającym, który zresztą chętnie obudowywany jest ideologią wymiany i wzajemnego wzbogacania kultur (Venuti 1998). Venuti jednoznacznie stąje po stronie wszelkich „mniejszościowych” elementów kultury, w swoim projekcie przekładowym promile to, co marginalizowane, ulotne, niestandardowe, a zatem wszystko, co tworzy wielość i różnorodność języka i kultury. Jego myśl wpisu je się w paradygmat interwen-cjonistycznego myślenia o przekładzie, prezentowanego także przez badaczy postko-lonialnych, feministycznych czy nastawionych genderowo. W zamieszczonym w antologii tekście autor posługuje się poststrukturalistycznymi kategoriami analizy języka i dyskursu, by przedstawić mechanizm wpisywania w tekst (inskrypcji) rodzimej nadwyżki, a więc różnic i interesów istniejących w obrębie kultury przekładu, co rodzi pytania o autonomię tekstu tłumaczonego, ekwiwalencję, pokonywanie różnic kulturowych czy charakter wspólnot interpretacyjnych skupionych wokół przekładu, zwłaszcza w obliczu fundamentalnej obserwacji, że tekst w przekładzie zawsze skazany jest na nie-współmierność światów, przyjmujących w aktach odbioru różnorodne postaci.

W szkicu Lawrence’a Venutiego zarysowuje się również wątek społecznego wymiaru funkcjonowania tekstu tłumaczonego, zresztą stale obecny w refleksji badaczy spod znaku Translation Studies i badań podsystemowych. Warto w tym miejscu wspomnieć nazwiska Susan Bassnett i Andre Lefevere’a (1998), którzy opisują tak zwany zwrot kulturowy w badaniach nad przekładem (cultural tum in Translation Studies), kiedy to tłumacza i jego dzieło postrzega się przede wszystkim jako mediatorów zaangażowanych w- czy wręcz odpowiedzialnych za I tworzenie obrazu Obcego wprocesie komunikacji międzykulturowej. Mediacja ta odbywa się w ramach obowiązujących struktur władzy, interesów narodowych, systemów religijnych oraz ekonomii, których działaniu na różnych płaszczyznach podlega tłumacz. Taka perspektywa badawcza, w znacznym stopniu zmieniąjąca pole obserwacji - tekst i jego aspekty językowe przesuwają się na peryferie, a w centrum stąje tłumacz, jego wielorakie uwikłania oraz ideologiczny efekt jego pracy - wskazuje na nowe obszary badawcze. Bassnett i Lefevere w swojej książce omawiąją zagadnienia historii, postkolonializmu czy akulturacji jako pola, na których, za sprawą przekładu, dokonuje się tytułowa „konstrukcja kultury” (por. Gentzler 2001: 194). W szkicu zamykąjącym książkę Bassnett twierdzi, że z uwagi na bliskość celów