page0510

502

Rumuński język i literatura — Runeberg

kują przad innymi. Po nim zastępują dwaj bajkopisarze: Cuciuveo i Donici. Pogor tłómacz Henryady pisał także oryginalne poezyje; Aristins tłómaczył Ilijadę. Zmiana politycznego stanu Mułtan i Wołoszczyzny, dokonana w roku 1858, zapowiada pomyślną przyszłość i dla literatury Rumunskiej L. R.

Rnndżiu-Smgk, a właściwie Randszit-S/ng, władca Sików' w Pendżabie w Indyjach Wschodnich, przez Europejczykom zwykle nazywany królem La-hore, urodzi! się r. 1782, był synem Maha-Singha, serdara czyli naczelnika jednego z misulów (powiatów) Sików. Ojciec wcześnie go odumarł, a syn objął po mm w 12 tym roku życia panowanie nad misulem pod opieką matki, którą (jak mówią) otruł mając lat 17, by niezależnie sam krajem mógł rządzić. Skutkiem bogatego skarbca i wypływa na ościenne powiaty, odziedziczonego po ojcu, udało mu się wkrótce, panowanie swe rozszerzyć po kraju. Usługą wyświadczoną szachowi afgańskiemu Simanowi, odwdzięczył tenże lennictwo Lahory. Oprócz tego Rundszit zmusił jeszcze kilku serdarów' do opłacania mu daniny, a następnie samymże Afganom odebrał kilka miejsc wrarownych nad Indusem. Traktatem zawartym d. 5 Grudnia r. 1805 w Ludianach. który rzekę Setledż naznaezył jako granicę między jego i angielskiemi posiadłościami, zmuszony do szukania zdobyczy w Pendżabie i Afganistanie, wszystkie swe usiłowania ku tej ostatniej kierował stronie. Na ten cel umocnił on sw'oją siłę zbrojną, organizując ją za pomocą Europejczyków na wzór sipahów angielsko-indyjskich w armiję wojsk regularnych. W r. 1812 doprowadził ją do tego stopnia doskonałości, że żadne z państw' Pendżahu nie mogło mu już stawić czoła. W ciągu lat kilku pozostało trzy tylko niezależnych misulów w Pendżabie, gdy inne wszystkie popodbijał. W r. 1813 wziął Attok przez zdradę, a r. 1818 Multan szturmem; r. 1819 wpadł w jego ręce Kaszmir. Odtąd przybrał tytuł maha-radszy (wielkiego króla) Peiadżabu. W r. 1822 zamówił dwóch officerów armii Napoleońskiej Allard’a i Ventura’s, którzy przybywszy, wojsko jego postawili na stopę zupełnie europejską. Tym sposobem zagarnął on cały Pend-żab a nawet po za Indusem przywłaszszył sobie r. 1829 afgańską prowfncyję Peszaw'er. Obudziwszy troski Anglików, wzajemnie nieufność im okazywał. Obie strony obserwowały się, lecz nie przyszło miedzy niemi do wojny, owszem pozorami przyjaźni os¹aniano w^rzajemną ku sobie niechęć. W ostatnich czasach panowan.a, ograniczał swe przedsięwzięcia Rundzit-Sing na zanzieraniu z Afganami, co mu posiadanie Peszaweru nader czyniło niepewnem i ilalszemu pochodowi jego wojsk stawiało tamę. W r. 1838 rozpoczął z Anglikami układy o przymierze, lecz w ciągu tychże umarł w Czerw^rcu 1839 r. (oh. Sifwuńe i Indyje Wschodnie).

Runeberg (Jan Ludwik), poeta szwecki, ur 5 Lutego 1801 r. w Jakobstede w Finlandyi, od r. 1822 chodził do szkół w Abo, doktoryzował się w Lipcu r. 1827 i w Sierpniu r. 1830 został docentem wymowy w Helsingforsie. Ztąd przybył we Wrześniu 1837 r. na lektora poezyi i wymowy do gimnazyjum w Borgs, a w r. 1842 zasłał zarazem tamże siarogreckiego języka. W Grudniu r. 1844 otrzymał tytuł professora. Należy on do najulubieuszych tego-czesnych poetów szweckich. Chociaż na większą część jego poematów obce wzory niezaprzeczony wpływ wywarły, odznaczają się one jednak szczególniej barwistem przedstawieniem fińskiej przyrody, obyczajów i niedostatku. Oprócz mniejszych jego poezyj zebranych w „Dikter" (1 tomy, Ilelsingf. r. 1851), na szczególniejszą wzmiankę zasługują: „Elgskyt-tarne” (Helingf. r. 1852): „Hanna” (Helsingf. r. 1836; 2 wyd., r. 1851, przez Smissena z Mitawy roku 1850); „Nadesckda” (Ilelsingf. r. 1841); ,,Julqudlen” (Borgo, r. 1841);