page0503

Skandynawskie języki i literatura — Skanija    495

chodzące wieka, znane są pod nazwę Zw ierciadła Królewskiego (ostatnie wydanie Keyser’a, Munch i Unger, w Chryst. 1848 roku). Kodeks praw- islandzkich obejmuje starożytna księga Gragas (Szara gęś), będąca zbiorem najdawniejszych ustaw^r i podstawą późniejszego prawodawstwa. W roku 1118 na wniosek rzecznika Bergthor, zgromadzenie narodowe czyli Allting prawu te zatwierdziło. Najnowsze ich wydanie uskutecznił Finsen (Kopenhaga, 1850). Prawa kościelne zebrał biskup Thorlak w 1123 roku, (wydał Thorkelin, Kopenhaga, 1655 r.). Król Hakon po podbiciu Islandyi nadał nowe surowsze prawa, których reformę wprowadził Magnus w 1981 r. Wydaniem całkowitego zbioru praw islandzkich, o ile takowe dziś jeszcze mają swe zastosowanie, zajmował się Stephenson i Sigurdsson (ob.) W 1967 r. król Magnus zebrał w jednę całość dawne prawa norwegskie i oznaczył stosunek dworzan do panującego. Wszystkie starożytne prawa norwegskie wyszły z druku w Chry-styjanii w 1846 do 1849 r. Poznaniem starożytnej norwegsko-islandzkiej literatury, zajmowali się najprzód islandczycy w XVII wieku; prace te następnie posunęli uczeni badacze w Danii i Szwecyi. W tym ostatnie wspomnionym kraju, znakomite na tej drodze położyli zasługi. Peringsgold, Verelius, Reen-hjelm i inni; z duńczyków zaś, przed innymi celują pisarze, jak: O. Worm, Resenius, Bartholin, Rask (ob.) P. B. Muller (ob.), Thorlaeius (ob.), Werlauff (ob.), Rafn (ob.), łącznie z islandczykami, jak: Arne Magnussen (ob. Magneań-ski legat), Forfaus, 01avsen, Finn Magnusen (ob.), Egilson, Sigurdsson (ob.), Gislason i inni. Badaniom ich posłngiwały bogate zbiory rękopismów Kopen-hagskich i Magneańskich, jako też założone w r. 1895 towarzystwo badaczy starożytności północnych i Ńordtske Literatur Samfund od r. 1897. W ostatnich zwłaszcza dziesięciu latach wielu Norwegczykóy zaczęło usilnie krzątać się około sw^rego piśmiennictwa. Keyser, Munch (ob.), Unger, Lange, juito wydaniem starożytnych pamiętników, już opisami starożytności północnych wielce się krajowi zasłużyli. W drugiej połowie XVIII stulecia, i w czasach nowszych, języki i literatura skandynawska znalazła i w Niemczech wielu gorliwych i uczonych badaczy. Klopstack usiłował wprowadzić mytologiją północną do poezyi niemieckiej; Grater opisywał starożytności skandynawskie; bracia Grimm, Lachmaun, Mohnike, Wachter, Dietrich i inni podciągnęli języki skandynawskie pod Zakres niemieckiej filologii. Jakóba Grimm (ob.) Deutsche Grammatik jest grammatyką porównawczą starożytnych języków północnych z niemiecką. Przewodnikiem do bliższego poznania języków i literatury skandynawskiej, jest szacowne dzieło Dietrich’a, Altnordisches Lesebuch (Lipsk, 1643).

Skandynawizm, wyraz utworzony na początku bieżącego stulecia, na oznaczenie ruchu umysłowego, jaki mianowicie objawił się w Danii i Szwecyi, celem zjednoczenia pod jeden rząd i prawa trzech królestw północnych: Danii, Szwecyi i Norwegii czyli odnowienia związku kalmarskiego.

SkaDija, po szwedzku Skone, prowincyja w Gotlandyi szwedzkiej, graniczy na północ z prowincyja Smoland i Halland, z trzech innych stron otacza ją morze Bałtyckie. Ma 95 mil kw. powierzchni i 490,000 ludności. Południowa jej część liczy się do najżyzniejszych w Szwecyi. Mieszkańcy mają odmienne narzecze i zwyczaje. Skanija stanowiła niegdyś posiadłość duńską; pokojem w Roeskilde w 1658 r. dostała się Szwecyi. Rolnictwo głównem jest zatrudnieniem mieszkańców; obfite plony zboża dały tej prowincyi nazwę śpi— chlerza Szwecyi. Z rzeczy kopalnych znajduje się łupek, węgiel kamienny