page0501

Skandynawskie języai i literatura    493

Vaesentligste Ordforaad (Wiedeń, 1853), dał porównawczy obraz staro-nor-wegskiego i indo-germańskich języków. Ivar Aassen napisał grammatykę i słownik norwegskiego narzecza. Z tego cośmy wyżej powiedzieli okazuje się, że język i jego literatura dotąd był wyłączną własnością Norwegczyków i Islandczyków; mianowanie więc jej staropółnocną, gdy Szwedzi i Duńczycy żadnego w niej udziału nie brali, jest niewłaściwem, tak jak niewłaściwem byłoby nazywanie ją islandzką, zwłaszcza w c zasie XIV wiek poprzedzającym.

0    ile więc udział Norwegii w zakresie dawnego piśmiennictwa ustępuje przed zasługami Islandyi, o tyle samo stanowisko Norwegii i jej dzieje, w stosunku do samotnie i odlegle położonej Islandyi, wyższą jej pod tym względem nadaje zasługę. Jakoż wiele poetycznych utworów, z islandzkich tylko znane nam pomników, w Norwegii głównie wzięły swój początek. Już w VIII wieku osnuta na mytologicznych i rycerskich klehdach bujnie rozwinęła się tu po-ezyja, w wieku zaś IX Skaldowie sztukę tę na wyższym postawili stopniu. Dopiero kiedy w końcu tegoż stulecia odkryto Islandyją, kiełkująca zaledwie w rodzinnym kraju poezyja, tu w przyjaznych okolicznościach w bujne wyrosła kwiecie. Norwegsko-islandzka literatura zamyka się w okresie od wprowadzenia pisma łacińskiego w drugiej połowie XI wieku, do upadku niezawisłości tej wyspy a z nią i literackiej działalności w końcu XIV wieku. Mimo to, poetyczne pienia i sagi daleko okres ten wyprzedzają; poezyje niepiśmienne tworzą się tui utrzymują przez wieki, a podaniem przekazywane, potem pismem utrwalone Klehdy (ob. Sagi) zdają się być właściwą cechą dawnej norwegsko-islandzkiej literatury. Pozostałe ułamki literatury dają porównawczy obraz starożytnej, prostotą nacechowanej, a późniejszej sztucznej poezyi. Organem pierwszej jest Edda, ostatniej pienia Skaldów. Poważne te północnej poezyi twory, siłą, wielkością i powagą rycerskich czasów tchnące, stanowią rzeczywiste narodowe epos. Sąto pieśni i sagi opiewające czyny bogów

1    bohaterów. Najdawniejsze z nich, jak Edda (ob.) Semunda w formie w jakiej do nas doszły, pochodzić mogą z VIII stulecia. Do nich należą także wróżby o losach świata i b^stw, pieśni o walkach Thora z olbrzymami, (jak, pieśń wędrowca, Odin, zwoływanie kruków i zgon Bandera}, tudzież rycerskie sagi jak pieśń o obu Helgach, i pieśni z cyklu Nibelungów, o Sygurdzie, Bru-nehildzie i Gudrunie, do których dodać należy pieśni z XI wieku, których tlen skargi Oddruna, i inne nieco późniejsze, tak zwane grenlandzkie, o Atli’m bracie Brunehildy. Piosnki ludowe, do których zaliczyć można i historyczną Biar-kamal, pojawiły się w IX stuleciu w poezyi Skaldów. O ile mnosić można z pozostałych urywków poezyj Skaldów z IX i X wieku przechowanych w nowszej Eddzie Snora-Sturlesoi?’a, przedmiotem ich głównie były dzieje lub pochwalne pienia, (drapa) starą skandynawską przeplecione mytologiją. Za najdawniejszego z pomiędzy Skaldów uważany jest Bragi, żyjący jeszcze przed Haraldem Harrschon, lubo przypisywana mu drapa o Ragnarze Lodbrok do późniejszych należy czasów. W połowie IX stulecia na dworze Haralda żył Thiodolf Hvin, który bogów porobił królami. Słynne także z owego okresu są obrazy bitew Thorbjórn’a Horrnklofi. Najwyższy rozkwit poezyi Skaldów w Norwegii i Islandyi przypada na wiek X-ty. Dwa najznakomitsze tych czasów utwory starym skreślone wierszem: Eiriksmal, w którym nieznany autor Norwegczyk opisał przybycia Eryka zmarłego w 952 r., i drugi Hahonarmal opiewający upadek Hakona Dobrego w 963 r., z tyoh pochodzą czasów. Wtedy także żył islandczyk Einar Skalaglam, którego Jarl Hakon (978—996 za ułożoną na jego cześć pieśń pochwalną, udarował złotą tarczą, jak niemniej wy-