WSP J POLN254300

Kontynuacja i rozwój. Lnu 1925-1958

627

„polski język literacki w swym historycznym rozwoju zespolił tendencje językowe ze wszystkich głównych narzeczy polskich: wielkopolskiego, małopolskiego, mazowieckiego i wschodniego, stając się przez to ponaddzielnico-wym, ogólnonarodowym” (W. Kuraszkiewicz, Pochodzenie polskiego języka literackiego w świetle wyników dialektologii historyczne), w: K. Budzyk (red.), Pochodzenie polskiego języka literackiego. Wrocław 1956, s. 336).

Dyskusja nad ustaleniem miejsca polszczyzny wśród innych języków słowiańskich, a zwłaszcza nad stopniem pokrewieństwa z najbliższymi jej: ka-szubszczyzną, językami pomorskimi i językiem połabskim, rozpoczęła się już na przełomie XIX i XX wieku w związku z wydaniem przez Stefana Ra-mułta Słownika języka pomorskiego czyli kaszubskiego (Kraków 1893). Zabierali w tej sprawie głos J. Baudouin de Courteuay, Kaśubskij„jazyk”, kaśubskij naród, „kaśubskij vopros“ (1893), K. Nitsch, Stosunki pokrewieństwa języków lechickich (1904) i J. Rozwadowski, Stosunek języka polskiego do innych słowiańskich (1915). Problematykę tę rozwijał Tadeusz Lekr-Spławiński. badając język połabski (z grupy lechickich, wymarły w XVIII w.). Głównymi jego pracami z tego zakresu są: Mowa dawnych Połabian w stosunku do grupy językowej pomorsko-polskiej (1921), Gramatyka połabska (Lwów 1929) i rozpoczęte wraz z Kazimierzem Polańskim opracowanie Słownika etymologicznego języka Drzewian połabskich (z. 1, Wrocław 1962), kontynuowane przez Polańskiego. W tym samym nurcie mieszczą się badania nad językami łużyckimi podjęte wpierw przez W. Taszyckiego, Stanowisko języka łużyckiego (1929), a następnie przez Z. Stiebera, Stosunki pokrewieństwa języków łużyckich (Kraków 1934). Ten ostatni zresztą podsumował też całość dyskusji nad relacjami między polszczyzną a kaszubszczyzną w pracy Stosunek kaszubszczyzna do dialektów Polski lądowej w: Konferencja pomorska. Warszawa 1956. Wielką wagę dla dziejów najbliższych sąsiadów polszczyzny, języków ukraińskiego i białoruskiego, miało studium T. Lehra-Spławińskiego, Stosunki pokrewieństwa języków ruskich (1921). później tę problematykę kontynuują Ułaszyn i Kuraszkiewicz. Cały ten nurt badawczy podsumowuje podręcznik: T. Lehr-Spławiński, W. Kuraszkiewicz, F. Sławski, Przegląd i charakterystyka języków słowiańskich (Warszawa 1954).

Tocząca się przez cały XX w. dyskusja o prakolebce Słowian zaangażowała językoznawców, archeologów, historyków, etnografów i antropologów. Problem jest trudny do rozwiązania, ponieważ pierwsze pewne wiadomości o Słowianach pojawiają się w źródłach dopiero w V-VI w. po Chr., tj. w czasie, gdy wspólnota językowa Słowian ulega już wyraźnym podziałom dialektalnym. Słowianie zasiedlają wówczas obszar między Łabą a Dnieprem i ekspandują na Bałkany. Czy rozszerzyli zasięg swego osadnictwa z części tego terytorium, np. z Polesia i Podola, terenów między Niemnem a górnym Dnieprem, czy może z rejonów między Bugiem a Odrą rozprzestrzenili się na wschód i zachód? A może wspólnota prasłowiańska ukształ-