WSP J POLN254310

Kontynuacja i rozwój. Lau 1925-1958

637

Dla kształtowania teoretycznych podstaw składni fundamentalne znaczenie miały prace Kuryłowicza. Rozwnnął on teorię izomorfizmu, zgodnie z którą wszystkie poziomy języka są zbudowane na tych samych ogólnych zasadach strukturalnych. Rozróżniając w języku formy prymar-ne, uzasadnione przez system, i sekundarne, uwarunkowane kontekstem, wskazywał, że podstawową strukturą języka jest zdanie (zawierające formę osobowa czasownika), natomiast równoważniki zdań są formami sekundar-nymi, uwarunkowanymi przez kontekst. Kuryłowicz stworzył też klasyfikację przypadków, w której wyróżnił przypadki gramatyczne wyznaczające funkcje syntaktyczne (mianownik - podmiot, biernik - dopełnienie) i przypadki konkretne oznaczające określone stosunki znaczeniowe (np. narzęd-nik, miejscownik).

Koncepcje syntaktyczne praskiej szkoły strukturalnej rozwijał w Polsce Milewski. Upowszechnił on pojęcie konotacji syntaktycznej oraz akcentował, że składnia gramatyczna koncentruje się na analizie schematów konotacyjnych, a znaczenie struktur składniowych pozostawia składni stylistycznej.

Przeciwstawne do omówionych stanowisko zajęła Koneczna, która uznawała prymat treści wyrażanych nad formą i wskazywała, że sposób budowania zdań i wybór między (bliskoznacznymi) różnymi strukturami ma uzasadnienie światopoglądowe. Podobne koncepcje przewijają się obecnie w kognitywnym nurcie lingwistyki.

Natomiast Skorupka dostrzegając, że w wyniku formalizacji analizy syntaktycznej proponowanej przez Klemensiewicza i Milewskiego poza zakresem badań składniowych pozostaje wielki obszar łączliw'ości leksykalnej, zaproponował nową koncepcję frazeologii, ogarniającej nie tylko związki stałe (idiomatyzmy), ale też związki łączliw^re, tzn. powtarzalne w wypowiedziach połączenia wyrazów. Bogactwo tak rozumianej frazeologii przedstawił w wielu artykułach w „Poradniku Językowym” w latach 1952-1960. a wykorzystując ogromny materiał - zgromadzony w redakcji Słownika języka polskiego prowadzonej przez Doroszewskiego i przez siebie - opracował Słownik frazeologiczny języka polskiego (t. 1-2, Warszawa 1967-1968), rejestrujący ponad 200 000 połączeń wyrazowych. Większość z nich to typowe leksykalne realizacje grup syntaktycznych. Na przykład w haśle WODA znajdujemy: ciepła w[oda), gorąca w., zimna w., brudna w., czysta w. itp., a w STRZELAĆ: s(trzelać) z armaty, z działa, z karabinu, z luku: z konia, z siodła, z dachu, z okna, z piętra, z pozycji klęczącej. Dzieło to jest pierwszą w nauce polskiej próbą przedstawienia składni grup syntaktycznych w formie słownika.

Zarysowały się więc dwie koncepcje opisu składni: strukruralno-schema-tyczna i semantyczno-leksykalna, obie kontynuowane do dziś, wzajemnie na siebie oddziałujące, wpływają też na różnice w ujęciu frazeologu.