WSP J POLN254308

Kontynuacja t rozwój. Lita 1925-1958

635

Fonetyka. Jedyną drogą postępu w badaniach fonetycznych był rozwój przyrodniczych metod obserwacji, czyli kształtowanie fonetyki eksperymentalnej. Analizy tego rodzaju wymagają jednak laboratoriów, wyposażonych w nowoczesną aparaturę badawczą, o które w pierwszych latach Polski niepodległej, ale bardzo biednej, było trudno. Większość badań polskich fonetyków w okresie międzywojennym było przeprowadzonych w laboratoriach zagranicznych. Dopiero w 1929 r. powstaje Instytut Fonetyczny Uniwersytetu Warszawskiego (zorganizowany przez Benniego) oraz Laboratorium Fonetyki Eksperymentalne) Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie (utworzone przez Zygmunta Czernego). W 1931 r. Benni publikuje opis wszystkich głosek polskich opracowany metodą palatograficzna (analiza zakresu styku języka z podniebieniem przy wymawianiu głoski): Palatogramy polskie (Kraków 1931). Łącząc tę metodę z analizą kimograficz-ną (badanie siły wydechu przy artykulacji wyrazów i zdań) i labiograficzną (badanie układu warg przy wymawianiu) Halina Koneczna, Maria Dłuska i Zofia Izdebska-Sokolnicka dokonują wielu istotnych obserwacji dotyczących wymowy polskiej. Ówczesna wiedza na ten temat została zawarta w pracach: H. Koneczna, Studium eksperymentalne artykulacji głosek polskich („Prace Filologiczne”, t. 16, 1934) oraz M. Dłuska, Fonetyka polska, cz. I, Artykulacja głosek polskich (Kraków 1950). Pierwsze badania akustyczne głosek polskich w laboratorium w Berlinie przeprowadził w latach 1937-1939 Stanisław Skorupka (Badania nad budową akustyczną samogłosek polskich, Wrocław' 1955). W 1945 r. Koneczna przystąpiła do odbudowy całkowicie zniszczonego laboratorium warszawskiego jako Zakładu Fonetyki Uniwersytetu Warszawskiego. W 1946 r. w Poznaniu powstaje wspomniane poprzednio Archiwum Fonograficzne, późniejszy Zakład Fonografii UAM. W 1949 r. Koneczna i rentgenolog Witold Zawadowski podejmują badania rentgenograficzne artykulacji głosek polskich. Wyniki tych analiz przedstawione w formie teczek przervsów^r schematycznych (H. Koneczna i W. Zawadowski, Przekroje rentgenograficzne głosek polskich, Warszawa 1951 oraz Obrazy rentgenograficzne głosek rosyjskich, Warszawa 1956) zmieniły istotnie poglądy na układ narządów mowy w trakcie wymawiania poszczególnych głosek, zwłaszcza na rolę tylnej części języka i rezonatora jamy gardłowej w artykulacji.

W latach 1951-1953 w' Zakładzie Fonografii Uniwersytetu Poznańskiego Leon Kaczmarek zainicjował lingwistyczne badania w zakresie logopedii, przeniósł je później do Lublina, gdzie inspirował powstanie Polskiego Towarzystwa Logopedycznego, a następnie stworzył Zakład Logopedii UMCS. Badania logopedyczne dotąd były systematycznie prowadzone przez lekarzy. Pierwsza w Polsce poradnia foniatryczna powstała w 1935 r., zorganizowana przy Klinice Laryngologicznej w Warszawie przez Aleksandrę Mi-trynowicz (i przez nią w- 1945 r. odtw^rorzona). Ośrodek lubelski podkreślający związki logopedii z językoznawstwem stał się w^Tażnym centrum kształ-