WSP J POLN254298

Kontynuacja i r»r»'ój. La u 1925-I95K 625

Kontynuacja i rozwój. Lata 1925-1958

Wprowadzenie

W latach 1925-1958 dominują problemy i kierunki badawcze, które zainicjowano w pierwszej ćwierci XX w. W połowie omawianego okresu wybucha druga wojna światowa. Okupacja ziem polskich powoduje ogromne straty również w gronie językoznawców.

W Sonderaktion-Krakau w listopadzie 1939 r. zostają aresztowani i wywiezieni do obozów koncentracyjnych prawie wszyscy profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego (w tym: Kazimierz Nitsch, Tadeusz Lehr-Spławiń-ski, Tadeusz Milewski, Stanisław Urbańczyk). Dzięki międzynarodowej interwencji (zwłaszcza krajów neutralnych) ci, którzy przeżyli, w lutym 1940 roku zostają wypuszczeni (w strasznym stanie fizycznym). O ile w- wyniku opieki ZWZ-AK i współdziałania całego społeczeństwa większość profesorów językoznawców zdołała przeżyć wojnę, o tyle bardzo poważne straty poniosła młodsza kadra - asystentów i adiunktów. W rezultacie, po wojnie uniwersytety polskie odbudowali starzy już profesorowie, otoczeni bardzo młodymi asystentami.

W latach 1944-1956 stan ten pogłębiały represje komunistyczne i ograniczenia w zatrudnianiu w uniwersytetach osób zaangażowanych w walkę o niepodległość Polski w latach 1939-1947. Na dobitek, w latach 1950-1956 władze komunistyczne przejęły od nauki radzieckiej koncepcję „burżuazyj-nego charakteru” strukturalistycznej metody badawczej, wskutek czego nieliczni w Polsce uczeni pracujący tą metodą (Jerzy Kuryłowicz, Tadeusz Milewski, Zdzisław Stieber i in.) mieli bardzo ograniczone możliwości publikacji i wykładów'.

To wszystko powoduje, że okres powojenny charakteryzuje pewien konserwatyzm, polegający na kontynuacji badań i sporów rozpoczętych przed 1939 r., a często jeszcze na początku XX w. Dopiero około lat 1954-1956 wraz z kryzysem politycznym zaczyna się proces przyswajania przez młodszych lingwistów osiągnięć strukturalizmu. Ponieważ od powstania społecznych warunków przyjęcia idei do ich rzeczywistego przyswojenia musi upłynąć pewien czas, przyjmujemy jako cezurę rok 1958, z możliwością jej przesunięcia na rok 1960 (data wydania we Wrocławiu dzieł Kuryłowicza Esqnisses lingnistiques, wprowadzających w podstawowe problemy lingwistyki strukturalnej). W tych latach wraz z odejściem profesora Nitscha (1958) zamyka się ostatecznie czas „generacji heroicznej” w językoznawstwie polskim.