WSP J POLN254311

638

Andrzej Maria Lewicki, Językoznawstwo polskie w XX wieku

Fleksja. W ciągu całego okresu 1925-195S fleksja nie cieszy się większym zainteresowaniem. Co prawda powstają prace teoretyczne, np.

0    istocie fleksji (Doroszewski), o kategoriach gramatycznych, o rodzaju gramatycznym (Kuryłowicz), o aspektach czasowników (Doroszewski, Kosch-mieder, Kuryłowicz) czy próby opracowania bardzie) konsekwentnego podziału części mowy (Milewski. Jodłowski) oraz dokonuje się rejestracji zmian zachodzących we fleksji polskiej w XX w., np. w zakresie odmiany liczebników złożonych (Klemensiewicz), nieodmienności tytułów, funkcji

1    nazwisk kobiet (Benru, Pawłowski). Od początku wieku trwa też dyskusja o repartycji końcówek -a i •u w dopełniaczu liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju męskiego.

Jednakże przez prawie cały omawiany okres brak prób rewizji dotychczasowych opisów fleksji. Książkę Jana Tokarskiego Czasowniki polskie (Warszawa 1951) można uważać za pierwszą taką próbę. Jej autor z jednej strony rozszerzył zakres form fleksyjnych czasownika, z drugiej zauważył, że formy czasow^;nikow'e w języku polskim składają się z trzech komponentów (leksemu, przyrostka tematycznego i końcówki) oraz wykazał, że klasyfikując czasowniki według przyrostków' tematycznych, otrzymuje się - co praw'da - 13 koniugacji, ale nie musi się komplikować opisu przez operowanie dwoma tematami czasownika. Dla Słownika języka polskiego (pod red. W. Doroszewskiego i S. Skorupki), który miał zawierać opis gramatyczny każdego wyrazu, przygotował Tokarski pełny opis fleksji polskiej w formie tabel (por. J. Tokarski, Formy fleksyjtie, w': Słownik języka polskiego, i. 1, Warszawa 1958). Nowością jest opis deklinacji. Tokarski wyodrębnił 11 regularnych deklinacji rzeczowmików (nie włączając do nich przymiotnikowej, mieszanej i odmian wyjątkowych). Opracowanie to w pełni uświadomiło stopień złożoności polskiej deklinacji rzeczownikowej.

Innym ważnym opracowaniem z tego okresu jest praca Stefana Westfala A Study in Polish Morpkology. The Genetree Singular Masctdine (The Hague 1956). Na 40C stronach podsumowuje ona dyskusję o użyciu końcówek -a i u w' dopełniaczu liczby pojedynczej rodzaju męskiego, jednym z najtrudniejszych problemów' polskiej gramatyki.

S ł o w o t w ó r s t w o. W kształtowaniu podstaw słowotwórstwa w tym czasie największy udział mają Doroszewski i Kuryłowicz. Pierwszy z nich w 1928 r., nawiązując do koncepcji Rozwadowskiego, wyróżnił w strukturach słowotwórczych: temat i for mant oraz nadał tym pojęciom interpretację formalną. Jako podstawową funkcję iormantu określił funkcję strukturalną, tj. przyporządkowującą wyraz do części mowy. Kuryłowicz w pracy Derivation iexicale et derivation syntaxique (1936) rozróżnił dery-w'ację syntaktyczną, przy' której wyraz pochodny zachowuje treść wyrazu podstawowego, a zmienia się część mowy {pisać —s pisanie: biały —» białość) oraz dervw'ację leksykalną, przy której wyraz pochodny',