WSP J POLN254313

640 Andrzej Mat ta Lewicki, Językoznawstwo polskie w XX wieku

rentnych i sprawdzalnych metod analizy przy nieprzezwyciężeniu dziedzictwa młodogramatycznego spowodował}', że w tym okresie nie została ukończona żadna uniwersytecka synteza gramatyki opisowej: H. Gaertnera, Gramatyka współczesnego języka polskiego (Lwów 1931-1938) objęła tylko fonetykę i słowotwórstwo, łącząc analizę opisową z historyczną; W. Doroszewskiego Podstawy gramatyki polskiej (cz. 1, Warszawa 1952) zawiera fonetykę, fleksję i część słowotwórstwa, z fleksją w pełni opartą na gramatyce historycznej. Jedynym pełnym podręcznikiem pozostaje S. Szobera Gramatyka języka polskiego przeredagowana przez Doroszewskiego (wvd. 3, Warszawa 1953 i wiele następnych), uzupełniana popularnymi opracowaniami: Z. Klemensiewicz, Podstawowe wiadomości z gramatyki języka polskiego (Kraków 1952); T. Lehr-Spławiński i R. Kubiński, Gramatyka języka polskiego (Lwów 1927; wyd. 7, Warszawa 1957) oraz kompilacyjna Gramatyka opisowa języka polskiego z ćwiczeniami, pod redakcją W. Doroszewskiego i B. Wieczorkiewicza (Warszawa 1959), Mimo braku opracowań syntetycznych szczegółowe badania i analizy teoretyczne stworzyły solidne podstawy nowoczesnej lingwistyki polskiej.

Przełom strukturalistyczny w językoznawstwie polskim. Lata 1958-1975

U źródeł metodologii strukturalnej znajdują się koncepcje Baudouina de Courtenay i Mikołaja Kruszewskiego. W kształtowaniu Praskiego Koła Lingwistów uczestniczyli Doroszewski, Szober i Nitsch. Na formowanie się europejskie) myśli strukturalnej niewątpliwy wpływ miały prace Kuryłowi-cza, Stiebera (o dialektach przejściowych) czy Milewskiego (o typologii języków). Jednakże szerszemu upowszechnieniu się metod strukturalnych w Polsce przeszkodziło kilka istotnych czynników. Druga wojna światowa i polityka władz komunistycznych w latach 1944-1955 odcięły młodszych lingwistów od kontaktów z nauką zachodnioeuropejską i amerykańską, a wspomniana w poprzednim rozdziale szczególna struktura pokoleniowa polskiego językoznawstwa sprzyjała konserwatyzmowi metodologicznemu, który z jednej strony ochronił ten dział nauki przed ideologią komunistyczną i wpływem absurdalnej szkoły marrystów dominującej w ZSRR do 1952 roku, ale z drugiej strony hamował dopływ nowych koncepcji.

Właściwy przełom strukturalistyczny w polskiej lingwistyce nastąpił około 1958 r. Poprzedzało go wydanie w 1952 r. pracy Stiebera Rozwójfono-logiczny języka polskiego, chyba pierwszego w całej Słowiańszczyźnie strukturalnego opisu dziejów języka, oraz skryptu T. Milewskiego Wstęp do ję-