WSP J POLN254307

634 Andrzej Marta Lewicki, Językoznawstwo polskie w XX wieku

kaszubszczyzny i dialektów sąsiednich pod redakcją Stiebera, a od 1974 r. -Hanny Popowskiej-Taborskiej. (Szersza informacja o historii badań nad kaszubszczyzna: H. Popowska-Taborska. Kaszubszczyzna. Zarys dziejów, Warszawa 1980).

Badania prowadzone w latach 1945-1965 na Śląsku, w Olszcyńskiem i na Pomorzu były - jak się okazało - ostatnią szansą uchwycenia tych dialektów w ich historycznych siedzibach, ponieważ po uregulowaniu stosunków między PRL a RFN w 1970 r. znaczna część polskiej ludności autochtonicznej, rozczarowana warunkami życia w socjalizmie, emigrowała do RFN i USA.

W latach sześćdziesiątych podejmowano prace nad dialektologicznymi syntezami regionalnymi, z których najbardziej znane to: K. Dejna, Atlas gwarowy województwa kieleckiego (t. 1-6, Łódź 1962-1968); H. Horodyska-Gadkowska i A. Strzyżewska-Zaremba, Atlas gwar mazowieckich (t. 1, Wrocław 1971 ); A. Kowalska i A. Strzyżewska-Zaremba, Atlas gwar mazowieckich (t. 2-10, 1973-1991); Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski, pod redakcją Z. Stiebera i J. Burszty (t. 1-4, 1979-1986); Atlas gwar wschodniosło-wiańskich Białostocczyzny (t. 1-2, 198G-1989).

Od 1958 r. polscy dialektolodzy uczestniczą w międzynarodowej inicjatywie opracowania Ogólnosłowiańskiego atlasu językowego, a od 1965 r. w inicjatywie opracowania Atlasu języków Europy. Osiągnięta w omawianym okresie wiedza o dialektach polskich została ujęta w dwu podręcznikach: Stanisław Urbańczyk. Zaiys dialektologii polskiej (Warszawa 1953; wyd. 2 zmienione i rozszerzone, 1962) oraz Barbara Bartnicka-Dąbkowska, Podstawowe wiadomości z dialektologii polskiej z ćwiczeniami (Warszawa 1959). Nowa wielka synteza dialektologii polskiej, przynosząca nowe ujęcia teoretyczne i metodologiczne, powstała znacznie później, jest nią praca K. Dejny, Dialekty polskie (Wrocław 1973).

Badania nad polskim językiem współczesnym

Badania opisowe rozwijają się w latach 1925-1958 nierównomiernie. Postęp w tym zakresie w mniejszej mierze zależy od odkrywania nowych faktów (język współczesny zna w jakimś stopniu każdy nim mówiący), ale przede wszystkim od stworzenia podstaw' teoretycznych, pozwalających na c.ilościowy, konsekwentny i niesprzeczny opis języka, od wypracow^rania metod analizy, które ograniczają subiektywizm w^r procesie obserw-acji i interpretacji materiału językowego. Omawiany okres to lata nielicznych poszukiwań rozwiązań strukturalnych przy zdecydowanej przewadze postaw' historycznych i psychologistycznych. Stąd najwyraźniejszy jest postęp w fonetyce i składni, w których historyzm miał najmniejszą tradycję bądź w ogóle był niemożliwy do zastosowania.