WSP J POLN254101

420

£au Rietddu-ftttako. Nazwy geograficzne

-    fizjografię terenu, np. Bagno, Jama, Górki,

-    teren według świata roślinnego, np. Dąbrowa, Brzeźno, Grabówko,

-    teren według świata zwierzęcego, np. Wilkowo, Lisy, Niedźwiadna,

-    użytych metaforycznie, np. Łopatno, Lawy, Siekierki (podobnie jak to było w nazwach terenowych).

Topograficzne nazwy miejscowe powstawały w różnych okresach: począwszy od penetracji przedosadniczej, w pierwszej fazie osadnictwa stałego oraz w dalszym ciągu przez wszystkie stulecia aż do czasów współczesnych. Niektórzy historycy - jak np. Franciszek Bujak - twierdzili, że nazwy topograficzne były najstarszym, najbardziej pierwotnym typem nazw miejscowych, poprzedzającym wszystkie inne i że dopiero później, gdy w wyniku zagęszczenia się osadnictwa nie wystarczało nazw topograficznych odpowiednio zróżnicowanych - zaczęły rozwijać się inne ich typy związane z własnością ziemi. Późniejsze badania, prowadzone na tysiącach nazw miejscowych w- różnych regionach, pokazały, że nowe nazwy- topograficzne pojawiły się w^re wszystkich okresach.

Jest to bowiem jedna z najliczniejszych, a jednocześnie najmniej sformalizowanych kategorii nazw. Motywacje nazwotwórcze związane są z przebogatą rzeczywistością topograficzną, z której można wydobyć i uczynić nazwą dowolny element otoczenia odnoszący’ się do ukształtowania powierzchni, gleby, nawodnienia, zjawisk meteorologicznych, roślinności i fauny. Nazwy topograficzne powstają bądź jako proste przeniesienie wyrazu pospolitego do funkcji nazwy’ miejscowej (np. Góra), bądź przez derywację fle-ksyjną (Góiy), słowotwórczą (Górsko, Górzno, Górzyca, Pogórze itd.), również jako część nazw złożonych (Górki Wielkie, Górki Kościelne).

Kategorią semantyczną pod wieloma względami bliską nazwom topograficznym są nazwy miejscówce kulturalne (lub k u 11 u r o w^r e). Tworzy się je od wyrazów' odnoszących się do rezultatów działalności człowieka związanych z:

-    kulturą materialną, tj. gospodarką rolną, leśną, hodowlaną, z budownictwem wiejskim, drogami i mostami, rybołówstwem itp., np. Poręba, Nowina, Gony, Krowodrza, Gródek, Kuźnica, Mościska, Chałupki, Przewłoka-,

-    kulturą społeczną i duchowy, np. Opole, Wola, Targowiska, Kościelec, Cerkwica, Swiętamarza, Piątek, Poświętne.

Nazwy' kulturowe pow^rstawały z reguł}- później od nazw- topograficznych. Motywacją ich pojawienia się jest istnienie w rzeczywistości konkretnych -wytworów kultu rowych - materialnych czy też pełniących funkcje społeczne lub religijne, np. Wola, Targowisko (zw-iązane z gospodarczą funkcją osady), Święty Krzyż, Swięcica (związane z funkcją religijną), Czartoryja, Diable Kopyto (zw-iązane ze św-iatem wierzeń).

Nazwy kulturowe - podobnie jak nazwy topograficzne - charakteryzuje ogromne zróżnicowanie ich budowy. Są to zarówno nazwy- prymarne, tj.