WSP J POLN25495

414

£u& Rzctelskd-fełeszka, Nazwy geograficzne*

nych. Onomastyka polska dysponuie monografiami o nazwach terenowych na Mazowszu w XV-XYI w., o nazwach terenowych na Śląsku Cieszyńskim w XVm w. oraz kilkunastu pracami dotyczącymi współczesnych nazw terenowych, głównie z Pomorza Gdańskiego i z Małopolski.

Nazwy miejscowe

Za nazwy miejscowe (lub nazwy miejscowości) uważa się nazwy wsi i miast. Stosowany też niekiedy termin nazwy osad zamieszkałych {oikonimy) jest szerszy, odnosi się bowiem nie tylko do nazw wsi i miast, lecz do wszystkich zamieszkałych obiektów, a więc także do części wsi, kolonii i przysiółków, młynów, leśniczówek itp.

Najdłuższą tradycję i największe osiągnięcia mają w Polsce badania odnoszące się do nazw wsi i miast. Nawet pobieżna obserwacja nazw miejscowych z jakiejś okolicy ukazuje ich bogactwo i zróżnicowanie. Toteż, odkąd były prowadzone badania nad nazwami miejscowości przez historyków osadnictwa i przez językoznawców, podejmowano próby stworzenia ich klasyfikacji. Przyjęte klasyfikacje ograniczone do nazw słowiańskich, w^r tym i polskich, pozwoliły na podział całego bogactwa nazw na kategorie charakterystyczne zarówno pod względem ich pochodzenia i znaczenia, jak i budowy słowotwórczej. Dalsze badania skoncentrowane na wybranych kategoriach ujawniły czas ich powstania i największej żywotności, cechy znaczeniowe, zróżnicowanie geograficzne. Podejmowane były także próby ustalenia następstwa czasowego kolejnych kategorii nazewniczych.

Klasyfikację nazw, która wyrosła z badań historycznych i osadniczych, a jednocześnie z wcześniejszych analiz językoznawczych, sformułował ostatecznie Witold Taszycki w 1946 roku. Nosi ona nazwę klasyfikacji semantycznej, gdyż oparta jest na cechach znaczeniowych nazw miejscowych. Konkuruje z nią klasyfikacja strukturalno-grama-tyczna słowiańskich nazw' geograficznych opracowana w 1957 roku przez Stanisława Rosponda. W dalszym opisie poszczególnych kategorii nazw miejscowych będziemy opierać się na kategoriach nazw wyróżnionych według kryteriów semantycznych.

Nazwy miejscowe mogły powstawać w dwojaki sposób. W okresie przed-osadniczym, we wstępnej fazie penetracji człowiek nazywał ważne dla siebie miejsca (części lasu, miejsca nadrzeczne, polany) odpowiednimi nazwami. W fazie osadnictwa, tj. zakładania stałych osad, „gotowe” nazwy mogły być przejmowane dla wyróżnienia tych siedlisk. Nazwy mogły powstawać jednak rów^rnież równolegle z osadą. Jeśli mamy do czynienia z nazwami topograficznymi typu Córki, Dębno, Bielica - trudno stwierdzić, czy powitały one