WSP J POLN254103

422

Ezc.i Rzetćhlta-Feleszkc, Nazwy geograłkziif

Nazwy wodne

Do nazw wodnych zalicza się nazwy rzek, strumieni, kanałów i rowów, jezior i ich części (m.in. nazwy toni) oraz nazwy przybrzeżne dna morskiego. Na naszym obszarze najliczniejsze są nazwy^r rzeczne i jeziorne, przy czym znacznie więcej nazw rzecznych pojawia się na terenach górskich i podgórskich niż na terenach nizinnych. Z kolei nazwy jeziorne dominują na obszarze polodowcowym, a więc w północnej części Polski. Do nazw wodnych niektórzy badacze zaliczają też nazwy’ bagien i innych miejsc podmokłych.

Z językoznawczą analizą nazw wodnych wiązano duże nadzieje, przede wszystkim dlatego, że nazwy te uznane zostały za warstwę bardzo starą, sięgającą epoki wspólnoty' indoeuropejskiej. Poznanie ich pochodzenia miało dopomóc w rozwiązaniu zagadki etnogenezy Słowian. Okazało się jednak, że znakomita większość nazw rzecznych pow-stała późno i była związana już z osadnictwem słowiańskim, zaś nazwy małych strug i potoków są bardzo bliskie nazwom terenowym. Jeżeli chodzi o jeziora, to wiele z nich ma nazwy banalne, powstałe od nazw wsi. Zatem tylko niewielka liczba najstarszych nazw' rzecznych i jeziornych, odnoszących się z reguły’ do dużych rzek i jezior, nosi nazwy zasługujące na szczególną uw’agę.

W nazewnictwie wodnym na obszarze Polski wyróżnić można trzy główne kategorie nazw:

I. Nazwy zawierające cechy wspólne z hydronimią szerokich obszarów Europy; mają one charakter archaiczny, przedsłowiański. Skupiają na sobie ogromną uwagę badaczy zarówno ze względu na pochodzenie nazw-, jak również ze w^rzględu na problem przyjęcia ich przez Słowian. Na szerokich obszarach Europy zachodziły - jak wiadomo - w ciągu ostatnich kilku tysięcy lat duże zmiany’ etniczne. Problematyka kontaktu kulturowego i językowego lub też jego braku pomiędzy ludnością okresów w’cześniejszych i ludnością późniejszą i jego konsekwencji dla nazewnictwa jest więc jednym z najciekawszych problemów'.

Według nowszych prac archeologicznyxh Słowianie przybyli na ziemie polskie na przełomie V i VI wieku. Tereny te zostały wcześniej opuszczone przez poprzednią ludność. Jedynie nad Bałtykiem i w kilku miejscach środkowej Polski stwierdzono w’ tym czasie ciągłość kulturową. Rówmolegle ze zmianami etnicznymi następowały zmiany językowa, w tym wypadku zmiany w nazewmictwie obiektów wodnych. W hydronimii wyróżnia się zatem młodszą (V-V1 w.) warstwę słowiańską i starszą, archaiczną, dla której brak analogii w językach słowiańskich, natomiast istnieją analogie w^r innych językach indoeuropejskicb.

Nazwy przedsłowiańskie towarzyszą zazwyczaj większym polskim rzekom, takim jak Wisła, Odra, Wda, Wierzyca, Tyu>a, Reda, Liw, Drwęca,