WSP J POLN254114

Czesław Kasy!, Nazwy osobowe

434

rdzeni leksykalnych, a wśród nich rdzenie niepotwierdzone w polszczyźnie. np. Kanimir, por. staroserbskie kanni ‘zapraszać’; Racikor, por. staro-cer-kiewno-słowiańskie rałiti sę ‘walczyć’. Przypuszcza się, że imiona te mogły niegdyś pełnić funkcję magiczną. Większość z nich może być rozumiana jako formuły zawierające życzenie skierowane do dziecka przez osoby nadające mu imię, np. Borzysław = oby był wojowaniem sławny (por. staro-cer-kiewno-słowiańskie borki ‘walczyć’), Mdobrat = oby miłował brata albo był miły bratu. Inne imiona miały chronić dziecko przed złymi mocami, stąd możliwe są imiona o treści negatywnej, np. Aiemoj, Nielttb, Nierad. Te pierwotne znaczenia stopniowo zacierały się na skutek leksykalizacji nazw i zaniku motywujących je wyrazów pospolitych.

W funkcji pierwszego członu imienia złożonego mogły występować: (a) tematy werbalne, np. Chwalibog, Sędziwój, Cieszy mir (staropolskie mir ‘pokój’), (b) tematy nominalne (rzeczownikowe, przymiotnikowe, zaimkowe), np. Gniewom ir, Mirosław, Miłowit (prasłowiańskie vitz ‘pan. mający władzę, silny, mocny'), (c) formy przypadkowe rzeczowników, np. Boguchwał, Bratnimi, Siestrzemił, (d) formy komparatywne przymiotników, np. Bolebor (staro-cerkiewno-słowiańskie boiijb ‘większy’), Więcemił, (e) wyrazy nieodmienne: przysłówki, np. Blizhor, przyimki, np. Biezdziad, Przed hor-, partykuły, np. Niemir, Nierad. W członie drugim występowały głównie tematy werbalne i nominalne. Część rdzeni mogła występować w obu członach, stąd też niektóre imiona różnią się jedynie szykiem członów: Mirosław - Sławomir, Borzysław - Sławobor, Mitorad - Radomit. Od imion męskicłi drogą derywacji paradygmatycznej tworzyło się dwuczłonowe imiona kobiece: Bogumił - Bogumiła, Witosław - Witosława. Istniały' też dwuczłonowe imiona kobiece nie mające odpowiedników w postaci imion męskich, np. Dobro-żyźń, Boguwola.

Oprócz pełnych imion dwuczłonowych w potocznym obiegu występowały imiona skrócone (np. Bosław od Bolesław, Mir od Mi rug mew, Mściw od Mściwoj) albo deininutywno-hipokorystyczne formy imion tworzone za pomocą różnych przyrostków (np. Bogumilec od Bogumił, Bogdanek od Bogdan). Liczba imion zdrobniałych lub spieszczonych utworzonych od jednego imienia (ściślej: tematu, rdzenia) mogła być znaczna. Tak np. od imion typu Miłosław albo Drogomił pochodzą m.in.: Milej, Milesz, Milęta, Milich, Milik, Miłosz, Miłota. Poprzez częste stosowanie jednej formy w odniesieniu do określonej osoby mogła zacierać się jej wartość ekspresywna i w tej postaci forma ta trafiała do akt urzędowych.

Drugą, nieliczną grupę imion staropolskich, pokrewną funkcjonalnie imionom dwuczłonowym, tworzą imiona imiesłowowe typu Miłowan, Kochan, Obiecan.

Do ostatniej grupy należą imiona odapelatywne oznaczające w sposób bezpośredni lub pośredni (metaforycznie lub metonimicznie) pewne cechy