IMAG0110

31

Wprowadzenie: przekład - język - literatura

zatem nigdy po prostu „operatywny” czy też „informatywny” (Stolze 2008:226); co więcej, także dzielenie tekstów na literackie i nieliterackie traci w tym kontekście sens.

W przeciwieństwie do zaprezentowanych powyżej badaczy autorka kolejnego tekstu, Radegundis Stolze, konsekwentnie buduje swą hermeneutyczną teorię translacji w żywym dialogu z innymi paradygmatami nauki o przekładzie. Dzięki temu udąje się jej spojrzeć z zewnątrz na dorobek hermeneutyki przekładu i zwrócić uwagę na jej słabości i niedostatki. Stolze z pewnością uczyniła wiele, by w przeważąjącej mierze speku-latywną hermeneutyczną refleksję nad przekładem sprowadzić do lingwistycznego konkretu. Kluczową rolę w tym kontekście odegrała jej monografia Hermeneutisches Uber-setzen („Przekład hermeneutyczny"), w któręj, wychodząc z założenia, że tłumaczenie jest „działaniem w domenie języka”, podjęła się opisu lingwistycznych kategorii determinujących decyzje translatorskie (Stolze 1992:15). Wyróżniła przy tym, po pierwsze, wa-runkujące rozumienie tekstów „kategorie recepcji” (tematyka, semantyka i leksyka) oraz, po drugie, „kategorie produkcji” (pragmatyka i stylistyka), które muszą być uwzględnione w procesie formułowania przekładu. Zaprezentowane w niniejszej antologii rozważania Radegundis Stolze na temat ewolucyjnego charakteru procesu tłumaczeniowego wchodzą w zakres wstępnej części Hermeneutisches Ubersetzen i odnoszą się do ogólnych zasad procesu formułowania przekładu, w którym tłumacz usiłuje tak zwerbalizować zrozumiany przez siebie komunikat, by powstała optymalna zgodność sensu między tekstami oryginału i przekładu (Stolze 1992:61). Tłumaczenie jawi się w tym świetle jako ciągły proces ukierunkowanej na zgodność optymalizacji, której obecność widać w „udanym, dokładnym, całościowym przekładzie tekstu” (w niniejszym tomie s. 352). Przy czym ważnym zadaniem tłumacza tekstów literackich jest ocalenie ich nieokreśloności, otwartości, wieloznaczności, tak aby cechy te mogły być przedmiotem doświadczenia interpretacyjnego odbiorcy przekładu. Stąd nąjkrótsza formuła przekładu literackiego, ujęta w pojęciu „odtworzonego doświadczenia” (Stolze 1992:226).

Hermeneutyczną część antologii zamyka esej Paradygmat przekładu Paula Ricoeura, jednego z nąjwybitnięjszych przedstawicieli współczesnej hermeneutyki filozoficznej. Podobnie jak u Hansa-Georga Gadamera, również u Ricoeura filozofia przekładu bezpośrednio wynika z przyjętej przezeń filozofii interpretacji. Celem interpretacji jest przyswojenie, dialektycznie związane z dystansem, z obcością tekstu. Przyswojenie nie jest wtym kontekście odszukaniem intencji autora i przyłączeniem się do nięj, lecz „pojmowaniem przez dystans i na dystans” (Ricoeur 1989b: 243). Interpretacja przekracza dystans historyczno-kulturowy, gdy aktualizuje znaczenie tekstu dla obecnego czytelnika, skła-niąjąc go do odpowiedzi na nie (Ricoeur 1989c: 277). Podobnie rzecz się ma z przekładem - zdarzeniem interpretacyjnym, wpisanym w dialektykę obcego iswojego.

Według Ricoeura każde tłumaczenie jest wpewnej mierze dialogiem z tym, co obce, więcęj nawet - jest swego rodząju gościnnością wobec obcego (Keamey2004: xvii).