282 (34)

282 Część V

A zatem? Najpierw od podstaw przymiotnikowych (czy też zaimkowych} typu )tutł-... tworzono przymiotniki (o charakterze ekspresywnym) na -ul- typu ni<ilut(y), które z czasem rozwinęły się w dwóch kierunkach: z jednej strony urzeczownikowiły się jako nazwy osobowe, z drugiej zaś strony - po dobraniu przyrostka -ki- rozwinęły się w przymiotniki typu malutki.

A przypomnę lu, że i w języku Mickiewicza wystąpiły formy ekspresyw-ne na -utk-: Ilelutka (< Helena) (jest to u Mickiewicza nazwa osobowa, powtórzona za Czeczotem) i kari u tek' karzełek' (< karzeł): Stoi w książkach, że jest kędyś kraik malutki, którego obywatele zwiq się kadutki (Lala 117-118).

2002

Problem przymiotników odczasownikowych na -ki w języku polskim

1. Wśród polskich przyrostków tworzących w języku polskim przymiotniki jest też przyrostek -ki'. Wiele utworzonych tym przyrostkiem przymiotników, i to przede wszystkim tych, które w języku ogólnym mają stosunkowo wysoką frekwencję i na ogół dłuższą w polszczyźnie historię, jest dziś stosunkowo mato pod względem słowotwórczym przejrzystych; są to w dużej mierze struktury już w różnym stopniu /.leksyka!iz.owane. Mam tu na myśli dość liczne przymiotniki typu bliski, cienki, cierpki, gładki itd. Wrócę do nich pod koniec artykułu.

Na początku bowiem chciałbym zwrócić uwagę na te, zresztą dość nieliczne, przymiotniki na -ki, które są odnotowane w SDor, a które pod względem swojej struktury słowotwórczej są dość wyraźnie od czasownikowe. Odnotowanie¹ tych przymiotników w SDor, zresztą z różnych źródeł literackich, nadaje im status jakby literacki; jednak do podstawowej warstwy polskich przymiotników na pewno one nic należą.

Omawiane niżej przymiotniki czerpałem z SDor i szeregu innych źródeł, też ze słowników historycznych oraz gwarowych. Poza przymiotnikami cytuję leż. udokumentowany źródłowo czasownik, który można by uważać za słowotwórczo podstawowy dla danego przymiotnika.

Do wspomnianej wyżej grupy zaliczyłbym takie przymiotniki, jak: chlupki 'chlupoczący, chlupiący', np. dtlupkaglina, chiupka kałuża. Przymiotnik len jest cytowany z L. Buczkowskiego (ur. 1905 w Nakwaszy na Podolu)

1

Ka temat przymiotników odczasownikowych na ki pisała przede wszystkim Kurków-ska 11., 1954, s. 32-35, analizując w sumie 8 przymiotników na -ki {chybki, ciężki, dziarski, // (łarski, gorzki, prędki, rzutki, wartki, n>ażki). kor mant przymiotnikowy ki wymienia też Z. Klemensiewicz (w Klemensiewicz Z., Lehr-Splawiński T., Urbańczyk 1981); na s. 230 wymienione sa. - wśród przymiotników czynnościowych - przymiotniki lepki, sypki, giętki, ioarlki, też ciężki, a na s. 235 wśród przymiotników własnościowych - przymiotniki sionki, cienki, cierpki, gładki, kraiki, krzepki, lekki, prędki, rzadki, gorzki, też <łarski, krcchki, iciiki. Grzegorczykowi R., 1981 wymienia przymiotnik $yj>ki 'który się sypie' {w grupie przymiotników czynnościowych, s. 64) i przymiotnik chioyłki 'zdolny do chwytania' (w grupie przymiotników potencjalnych - zdolności owych, s. 66). W GWJP {Morfologia, 1998, s. 481) K. Kallas w rozdziale poświęconym przymiotnikom wymienia również tylko przymiotniki sypki i chwytki. ■ Dodam tu, że 7 danych etymologicznych wynika co prawda, że pewna część przymiotników na -ki była utworzona przyrostkiem *-ok , inna zaś część - przyrostkiem ale w zebranym przez siebie materiale takiego rozróżnienia już nie wprowadziłem.