IMAG0114

Wprowadzenie: przekład - język - literatura 35

kultura zostaje „przetłumaczona”. W takim przekładzie ginie obcość, odmienność, swoistość, a dominuje sieć hierarchii i obrazów świata obowiązująca w kulturze kolonizatora i w jej ramach uznawana za przezroczystą, niewymagąjącą uzasadnienia.

Podobne zagadnienia, choć w odniesieniu do innego obszaru społeczno-politycznego, podejmuje pochodzący z 1988 roku słynny szkic Lori Chamberlain zatytułowany Gender a metaforyka przekładu, jeden z kamieni milowych feministycznych studiów nad przekładem. Chamberlain, która swoją przygodę z komparatystyką literacką i przekładoznawstwem zakończyła wiele lat temu, by jako prawniczka ząjąć się problemem przemocy seksualnej i dyskryminacji kobiet, analizuje metaforykę wykorzystywaną i tworzoną przez europejski dyskurs przekładoznawczy od siedemnastego wieku i ujawnia, w jakim stopniu stanowi on odbicie dominującego, patriarchalne-go modelu stosunków społecznych, mimo że przez wieki postrzegany był - a czasami nadal jest - jako neutralny. Podrzędny status kobiet służy za podstawę dla metafo-ryzacji przekładu, uznawanego za podrzędny rodząj pisarstwa, a relacje władzy i siły, w heteroseksualnych związkach służące regulacji kwestii małżeństwa i reprodukcji oraz kontroli nad kobiecą seksualnością, odbjjąją się w obrazach opisujących akt i produkt tłumaczenia, jakie znajdujemy w nowożytnym dyskursie przekładowym. Przekład grozi niewiernością, stąd okazuje się dywersyjną siłą, na różne sposoby zagrażającą patriarchalnemu porządkowi, musi więc, tak samo jak kobiecość, podlegać pewnym sankcjom.

Obserwacje Chamberlain pokazują nowe możliwości badawcze w zakresie studiów nad historią i polityką przekładu, jakie daje perspektywa feministyczna. Możliwości te zostały wykorzystane. Barbara Goddard (1990), tłumaczka i badaczka przekładu, postuluje konieczność ujawnienia kobiecości w tekstach przekładanych, wzmocnienia głosu tłumaczki, który powinien być dobrze słyszalny i wyraziście przekazywać kobiecą podmiotowość. Historią tłumaczek i emancypacją ich głosu zajmuje się Sherry Simon w książce Gender in Translation. Culturalldentity and thePolitics ofTransmission („Gender w przekładzie. Tożsamość kulturowa i polityka przekazu”, 1996), a Louise von Flotow w pracy Translation and Gender: Translating in the „Era ofPeminism ” („Przekład a gender: tłumaczenie w epoce feminizmu”, 1997) bada wpływ, jaki polityka feministyczna i rozwój ruchów kobiecych wywarły na modele pisania, także w procesie przekładu, oraz jak przekładoznawstwo feministyczne może się przyczynić do zmiany patńarchalnych czy androcentrycznych modeli myślenia o przekładzie, wciąż jeszcze dobrze się mąjących.

Rola przekładu, postrzeganego z perspektywy feministycznej i postkolonialnej zarazem, we wprowadzaniu zmian społecznych to jeden z wątków zamieszczonego w naszym wyborze esęju Gayatri Spivak pod tytułem Polityka przekładu. Tekst ten z jednej strony wpisuje się w naszkicowany wyżej paradygmat postkolonializmu, w którego