tpl
4

Przed rozdrobnieniem surowiec myje się aoKiaame wouą, szczegomi^p ziemne części roślin. Rozdrobnienie surowca umożliwia dokładniejsze oddzi.e nie soku od tkanki roślinnej. W tym celu stosuje się najczęściej wysokoc nieniową prasę hydrauliczną. Soki zawierają rozpuszczalne składniki wystfp|| jące w świeżych roślinach. Wyciśnięty sok z reguły jest mętny,' wskut.ek obecności w nim związków wielkocząsteczkowych o charakterze koloidów (białka, pektyny i inne). Po przesączeniu lub odwirowaniu cząstek zanięrayszlM

czeń mechanicznych, sok poddaje się procesowi klarowania.

W zależności od substancji balastowych oraz składu zespołu substanqi;\f> J leczniczych sposób postępowania jest zróżnicowany i może przebiegać na zimno jf lub w temperaturze podwyższonej..

Soki termolabilne po wyciśnięciu pozostawia się na pewien czas w chłodnym ;/• miejscu w-celu odbalastowania. Po sedymentacji produkt ponownie się sączy. W Soki odporne na ogrzewanie klaruje się przez krótkotrwałe ogrzanie do tempf ■?’ 80°C. Skoagulowane białko, strącony błonnik, chlorofil, lub też garbniki odf^:;‘l

ClZ-lUlcl    « \ł ^j i kJ L>V/SiL. i-j lir JLiCt O    i>łj U    Y» C li k v-lixiiGiliC ■

enzymów.    .    _s

Soki zawierające znaczne ilości pektyn (owocowe) klaruje się przy użycju » enzymów hydrolizujących, jakimi są esteraza i glikozydaza. Niektóre z-różj, ^:; wiązań patentowanych zakładają obróbkę enzymatyczną przed procesem prą-'...";', sowania surowca. Występowanie pektyn w sokach jest z wielu względó^ niewskazane. Zmniejszają one wydajność wyciskanego soku na skutek dużej⁵!, zdolności wiązania wody. Utrudniają sączenie, a po ogrzaniu z cukrem :iub dodaniu alkoholu żelują.

Nowymi technikami klarowania lub odbalastowania soków są ultraflltrabją -i odwrócona osmoza, w której dodatkową zaletą jest też możliwość zagęśź- / czania produktów. Proces ten może być Stosowany przede wszystkim tam, gdżłef niemożliwe jest ogrzewanie soków. Istotną niezwykle korzystną cechą otrzymanie produktów czystych mikrobiologicznie. Właściwy dobór membran^ decyduje, o dużej wybiórczości procesu, możliwe jest oddzielenie enzymów;; ■ i substancji o określonej masie cząsteczkowej. Techniki membranowe stanową’ _r* jeden z najmniej energochłonnych procesów.

¹ ‘"'f

Tak sporządzone soki stanowią gotową postać leku lub mogą być przerabiaj ne dalej, np. na syropy. Zagęszczone soki, zwłaszcza z surowców witaminowych i o dużych walorach smakowych, są przerabiane na proszki metodą suszęnjait rozpyłowego.

Produkty te, odpowiednio opakowane i przechowywane, są trwałe i śhitó-najczęściej jako corrigens smaku i barwy wielu postaci leków. Szersze zastęp •' sowanie w tym zakresie znajdują w przemyśle spożywczym soki suszony , rozpyłowo. Trwałość prawidłowo otrzymanych i właściwie przechowywanych, soków może wynosić 6 —12 miesięcy, a po otworzeniu opakowania przydatnoś’ do spożycia zachowuje przez 7 dni.

Soki stabilizowane (Succi stabilisatae). Otrzymuje się je ze świeżych surowoó roślinnych, w odróżnieniu od poprzednich, zazwyczaj po wstępnym unieczy^ . nieniu enzymów. Najczęściej stosowanym inhibitorem jest alkohol etylowych', Świeży surowiec, uprzednio oczyszczony i rozdrobniony, poddaje się stabilizacji ' parami alkoholu etylowego 95% w autoklawach pod ciśnieniem 0,2 MPa przez,

2—4 h. Sok stabilizowany-otrzymuje się z tak przygotowanego surowca p

ijego macerację rozpuszczalnikiem przygotowanym z alkoholowego płynu wy-. ^ciągowego (uzyskanego po stabilizacji), etanolu 95% i wody, w proporcjach takich, aby w gotowym produkcie zawartość alkoholu etylowego wynosiła |25-30%. Czas maceracji jest zróżnicowany — zależny od charakteru chemicznego substancji czynnych oraz części rośliny, stanowiącej surowiec (korzeń, kłącze, ziele).

' ' Po zakończeniu procesu maceracji zbiera się płyn wyciągowy przez od-fciekanie. Surowiec poddaje się prasowaniu i otrzymany płyn wyciągowy łączy pz płynem z procesu odciekania. Otrzymany produkt podlega procesowi od-: balastowania (sedymentacja makrocząsteczek) podczas leżakowania w zbior-nikach. Czas leżakowania jest zróżnicowany, zależny od preparatu. Po przesączeniu sok jest dozowany do butelek.

W przypadku surowców, w których działanie enzymów jest powolne, można stabilizować wyciśnięty sok alkoholem etylowym w proporcji 1 cz. alkoholu na

3 cz. soku.

Vv iiiv.Ki.wji_)    i iąZali>ću*U, Ud ugui puiGiii.owujuycii, ciu sićiiuiizacji SO~

k:    ków wykorzystuje się dodatki odpowiednich substancji chemicznych (np. sok

z czosnku — kwas fumarowy, sok z aronii — kwas winowy). Krajowy przemysł dostarcza do lecznictwa następujące soki:

Sok z korzenia łopianu {Bardanae succus) — o działaniu odtruwającym, zalecany w zaburzeniach przemiany materii.

Sok z liści brzozy (Betulae succus) — pobudzający przesączanie w kłę-buszkach nerkowych, do stosowania w przewlekłych chorobach nerek.

Sok z ziela jeżówki purpurowej (Echinaceae succus) — o działaniu immunostymulującym, zalecany w profilaktyce i leczeniu zakażeń bakteryjnych i wirusowych. _ .

Sok z kwiatów i liści podbiału {Farfarae succus) — o działaniu wykrztuśnym, stosowany w przewlekłych nieżytach dróg oddechowych.

Sok z ziela dziurawca (Hyperici succus) — stosowany w osłabieniu czynności wątroby oraz nieżytach przewodu pokarmowego.

Sok z ziela k r w a w n i k a (Millefołii succus) —■ stosowany w nieżytach i stanach zapalnych przewodu pokarmowego, z krwawieniami.

Sok z ziela babki lancetowatej (Plantagini succus) — działa wy -krztuśnie i rozkurczowo na mięśnie gładkie górnych dróg oddechowych oraz przeciwzapalnie na błony śluzowe.

Sok z korzenia mniszka (Taraxaci succus) — pobudza czynność wątroby i wydzielanie soku żołądkowego.

Sok z ziela pokrzywy (Urticae succus) - działa odtruwająco, remine-ralizująco, w zaburzeniach przemiany materii, początkowym okresie cukrzycy.

Grupą preparatów, które straciły na znaczeniu w przetwórstwie zielarskim, są soki zagęszczone, forma często spotykana w przetwórstwie spożywczym. Otrzymywane były najczęściej z owoców, które po zmiażdżeniu prasowano, a otrzymany sok poddawano fermentacji i odbalastowaniu przez leżakowanie. Taki sok .. pozbawiony pektyn zagęszczano pod zmniejszonym ciśnieniem tak, aby z 10 cz.

;; surowca otrzymać ‘1 cz. soku zagęszczonego. W nowoczesnym przetwórstwie |y uzyskanego w wyniku prasowania soku nie poddaje się fermentacji, lecz zagęsz-m cza przez stosowanie technik membranowych lub przez kriokoncentrację, tj. |g wymrażanie wody w specjalnych urządzeniach (soki z owoców cytrusowych).