12194 Werbalna1

Itcman*. 12

Mog postulowanie nradukwpści umyslu.n w nim języku myśli odrębnc-go rtd j^ykaitaruralncgo. co muszą zakładać zwolennicy niezależnego istnieniu obu tych Języków.

Argumentów filozoficznych za omawianym Zimowiskiem dostarcza wspomniany już Pefer Cnmithers (199S), który przyjmie owij tnodulowość wscnsic nadanym jej pracz Jcrry’cgo Fodorn (1983), n więc zarówno isUdenfo różnych sensorycznych i motorycznycli modułów niższego rządu, zamkniętyolrf; wzajemnie mfonnacyjnie impregnowanych, jak i centralnego procesom, dó którego prowadził wyjścia ze wszystkich modułów sensorycznych. Z tym. że pptlobnic jak widu innych autorów (Gnrhercolc i Baddeley, 1993; SlmJlicc, 1988; Baron-Co-hen. 1995) uważa, it ten centralny procesor sam mn ąuasi-modułową strukturę, Ouasi-moduly maja raczej pojęciowy niż sensoryczny czy motoryczny charakter i różnią się od modułów sensu stricte stopniem dostępności swych reguł i operacji. Są jednak także dziedzinowo-spccyficznc; dobrymi kandydatami do takiej roli mogą być omawiane już tu naiwne teorie umysłu czy zdolność dó wykrywania oszustwa (badana przezLedąCosmides, 1989), do której nawiążą WTózdzia-Jc 14 Zdaniem Carruthersa taka quasi-Tnodułown charakterystyka pasuje do funkcjonowania w umyśle organu językowego, ponieważ z jednej strony wiąże się on z modułami pcryfcrycznymi percepcji i artykulacji mowy, a z drugiej z modułem pojęciowym, w którym realizowane są procesy nryślowo-decyzyjnc>Stnnowi wówczas jedną z form funkcjonowania centralnego procesom, anuiogiczną do dokonywanych w nim na podstawie danych 2 systemu wzrokowego infcrencji typu wyobrażeniowego (opis takiego obrazowego funkcjonowania por. Kosslyn, 1994; por. też rozważania nad kompetencją językową w rozdzialeS,)-

12.2.2. Argumenty zu stanowiskiem Olu utożsamiającym Języka z myśleniem

Główne argumenty omawiałam już zajmując się kompetencją językową tak. jak Ją przedstawiają teorie gencratywistycznc wywodzące się od Chomsky*cgo. Myśl generowana jest w specyficznym dla niej języku myśli, język naturalny stanowi jedynie formę jej wyrażania w mowie zewnętrznej skierowanej do innych lub wewnętrznej skierowanej do siebie (Pinker, 1994). Przedstowię jcszozc argumenty za lulam stanowiskiem Raya JackendofTaO997,2002), które mają charakter bardziej psychologiczny, odwołujący się do roli uwagi i świadomości.

JockcndolT. omawiając argumenty za odrębnością języka i myślenia, podaje /urazem, w jaki sposób język pomaga nom jednak w myśleniu, Sianowu#: pewnego rodzaju rusztowanie, które umożliwia złożone formy myśleniu, niedostępne istotom nic posługującym się językiem Oto ic argumenty:

Za pomocąjęzylui wyrażamy nasze myśli; jeśli znamy kilka języków, to w każdym z meb potrafimy lę samą myśl przedstawili Dzieci z zespołem Willimtis.i mają bardzo rozbudowane tlowmctwo, a jednocześnie niezwykle niski iloraz inteligencji. Znane są przypadki genialnych m wanto w, jak Chńttopher badany przez [ 82 ! Nełta Smidm i lanthl-Manę TsImpU (1995), niezwykły poliglota znający 16języ-

ków Mógł tłumaczyć z jednego na drugi, używając poprawnie form gramatycznych. przy upośledzeniu wszelkich innych funkcji intelektualnych i społecznych Z drugiej strony znamy uwantów w różnych dziedzinach artystycznych - muzycznych czy malarskich —którym nic masi odpowiadać szczególnie wyrafinowana kompetencja językowa

Główna sprawa, zdaniem Jackendoffa, sprowadza się do poziomu świadomości, jaki może osiągnąć z jednej strony myśl, z drugiej fonetyczna forma, w której ujawnia się kompetencja językowa. Fonetyczna forma jest świadoma, myśl mc jest. Przykładem może być rymowanie i zawieranie jednej myśli w innej. Smak • ptak dlatego się rymują, że znoją wspólną końcówką -ak. Jan zabił Piotra, zatem Piotr umarł. Wniosek jest oczywisty, ale nie potrafimy powiedzieć, jaka część drugiego zdania zawiera się w pierwszym. Tzn., co w fonetycznej formie zabił wywołuje w nos przekonanie, że umarł. To wnioskowanie dzieje się poza iwiado-moicią A różnica polega na tym. te w jednym wypadku mamy czyste relacje bezpośrednia między formami językowymi, w drugim zaś pośrednie miedzy znaczeniami zdań. ściślej między sądami, jakie te zdania wyrażają To, oo nazywamy świadomym myśleniem, sprowadza się do świadomości fonetycznej formy tych myśli lub ich formy wyobrażeniowej. Również nieświadome są procesy peryfc-ryczne: pcrccpcyjnc i notoryczne. JackcndotT nazywa swą koncepcję teorią pośredniczącego poziomu świadomości; przedstawia ją rys. 29.

Na marginesie można dodać, że inne organizmy też mogą dysponować taką pośredniczącą świadomością, tyle źe niewyrażalną w Języku, ale w innych medal-nościach zmysłowych. W rozdziale 8. omawiane były różne przejścia między składnikami kompetencji językowej a innym: systemami umysłu z tym, źe nie zajmowałam się tam ich związkami ze świadomością. Jakkolwiek wydaje się rzeczą niewątpliwą, że myśl nu poziomic świadomości może się różnie—nic tylko w formach językowych - wyrażać, to problemem pozostaje, czym wobec tego jest fa czysta nieświadoma myśl?

Po pierwsze, przykład Jackcndoffa z nieświadomym wnioskowaniem w zdaniach o Janie i Piotrze mc wydaje się przekonujący, gdyż analizę znaczeń możemy czynić świadomie, wprowadzając różne cechy semantyczne jako składniki budujące znaczenie wyrazów (por. rozdział 9.). Gdybyśmy chcieli szukać znaczeniawyrazów w ich fonetycznej formie, to musielibyśmy przyjąć jakąś formę symbo-lizmu fonetycznego i odmówić realności istnienia formy logicznej.

Po drugie, nieświadomość obejmuje ogromne obszary procesów przetwarzania informacji przez umysł ludzki, procesów zachodzących w różnych modułach czy systemach funkcjonalnych, nn ogól dopiero wynik tego przetwarzania dociera do świadomości. Tok się dzieje przy rozwiązywaniu problemów, kiedy to zjawisko akat, czyli osiągnięcia wglądu, pokazuje dobitnie, że coś tu odbywało się poza świadomością. Tak się też dzieje w przetwarzaniu informacji językowych, kredy to rzeczywiście odbieramy świadomie formę fonetyczną, ale wraz z towarzyszącą jej formą logiczną, tzn. znaczeniem przekazu.

Język Jest narzędziem wyrażania myśli, mc jest myślą. Ale czy nie ma między nimi żadnych podobieństw? Czy wzajemnie me wpływają na siebie?    183