39015 wołoszyn
9

ki w Akwizgranie, którą przyozdobił zlotem i srebrem, i świecznikami, balustradą i drzwiami z masywnego brązu. Do tej budowy nie mogąc znikąd dostać kolumn i marmurów, kazał je przywozić z Rzymu i Rawenny

(29} Po przyjęciu tytułu cesarskiego zajął się prawodawstwem swego narodu, które miało wiele braków. Frankowie posiadali dwojakie prawo. W wielu miejscach bardzo różne¹². Myślą jego było uzupełnić braki, różnice pogodzić, poprawić to, co złe albo fałszywie podane. Lecz niewiełe z tego wykonał, zaledwie parę artykułów, i to niewykończonych, dodał do istniejących ustaw. Kazał natomiast spisać prawa wszystkich narodów żyjących pod jego berłem, a które dotychczas nie były spisane¹³.

Tak samo zebrał i przechował dla pamięci barbarzyńskie, prastare pieśni, opiewające czyny i boje dawnych królów. Zaczął i gramatykę mowy ojczystej¹⁴. Miesiącom dał nazwy z własnego języka, ponieważ przedtem miały one u Franków częścią łacińskie, częścią barbarzyńskie imiona. Podobnie i wiatry ponazywał dwunastu osobnymi imionami, gdy dawniej tylko cztery wiatry rozróżniano. [...]

11.    Głównie z Rawenny, skąd Hndrian I ok. roku 787 wysyłał do Korola W. kolumny i mozaiki z pałacu cesarskiego.

12.    Prawo Franków Sałickich, Lex Salica - zredagowane po raz pierwszy w końcu V w., i Franków Ripuarskich, Lex Ripuaria, z pocz. VI w., obszerne zwody prawa głównie karnego i cywilnego. Karol W. dodał artykuły (capilula, stąd nazwa kapitularzy dla dekretów i zarządzeń karolińskich) do obu pomników ustawodawczych ogłaszając je w kapitularzu z r. 803. Prawo salickie uległo nadto przeredagowaniu w zwód o 70 lub 72 artykułach na początku jego panowania, ok. 768 r.

13.    Tę pracę ustawodawczą należy pojmować głównie jako nowe redakcje względnie przepisywanie poprzednio już istniejących zabytków prawnych. Zasada osobowości prawnej, obowiązująca na terenie państwa Franków w ciągu co najmniej czterech wieków, a nieobca i pełnemu średniowieczu, wymagała przede wszystkim w zakresie prawa prywatnego i kaniego, aby każdy odpowiadał wedle prawa, w którym się urodził. Stąd w państwie karolińskim jednocześnie obowiązywały prawa: rzymskie w późnych redakcjach, burgundzkie, wizygockie, salickie i ripuarskie.

14.    Nic nie znamy z tych prac Korola.

URZĄDZENIE SZKÓŁ W WIĘKACH ŚREDNICH

Antoni Korbowiok ( 1865 - 1919), słusznie nazwany przez H. Barycza "zapomnianym historykiem oświaty w Polsce", jako pierwszy w Polsce habilitował się (190S) właśnie z tej dziedziny wiedzy, zaś w roku 1919 uzyskał tytuł profesora. W jego dorobku jest ponad 70 prac naukowych ukazujących na ba-zie dokumentów źródłowych dzieje polskiej oświaty. Prezentujemy fragmenty Dziejów wychowania i szkól w Polsce w wiekach średnich. Cz.1 od 966 do 1363 r. Petersburg 1898. Noki. Księgami Kazimierza Grendyszyńskiego.

Źródło: [19, s. 41 - 55; 78 - 80; 170 - 1801

WŁADZE, KIEROWNICTWO I NAUCZYCIELE

'    (fragm. rozdz. III)

i atkiem—prywatnych zakładów naukowych we Włoszech, w których się kształciła młodzież do zawodów” świeckich,' powstawały szkoły średniowieczne w ścisłym związku-z-Keściołem, - służyły jego celom Lbvlv od niego zawisłe—

Panujący książę miał w tym okresie znaczne prawa wpływania na sprawy kościelne, lecz pod względem wiary i w sprawach edukacji pozostawiał Kościołowi zupełną swobodę.

Od papieża a względnie soborów wychodziły rozporządzenia w sprawach wychowania i szkól, mające moc obowiązującą w całym świecie rzymsko-katolickim. Do takich rozporządzeń należały np. ustawy soboru lateraneńskiego, trzeciego i czwartego¹. Na rozporządzenia papieskie i soborów powoływali się niejednokrotnie biskupi polscy w swych ustawach synodalnych. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa, gdy jeszcze'nie było ścisłej organizacji kościelnej, decydowali w sprawach edukacji panujący książęta świeccy, w późniejszych czasach w miarę układania się stosunków kościelnych sprawy edukacyjne należały prawie wyłącznie do zakresu działania Kościoła.

Delegaci papiescy, zjeżdżający do Polski w zastępstwie najwyższej głowy Kościoła celem regulowania rozmaitych spraw religijno-kościelnych, załatwiali przy tej sposobności w miarę potrzeby i sprawy dotyczące wychowania i szkół.    R—a-—

CNajwyższym krąjowym opiekunem i zwierzchnikiem szkól hyłWcy biskup gnieź-nipĄskP Turysdykcja jego rozciągała Się w pewnych sprawach na wszystkie diecezje wchodzące w skład archidiecezji gnieźnieńskiej. Ustawy, mające mieć znaczenie we wszystkich diecezjach, musiały być jednak uchwalone na synodach prowincjonalnych, na których biskupi poszczególnych diecezji lub ich zastępcy pod kierownictwem arcybiskupa obradowali.

1 . 'La turem - grupa budynków w starożytnym Rzymie należąca do rodu Lateraui; pałac odebrał . właścicielom Neron (cesarz Rzymu 54-68 r. n.e.) i stanowił ou własność cesarską do Konstantyna W., który ofiarował znaczną część budynków papieżowi Melchiadesowi. Zbudowany tam kościół Zbawiciela i pałac (IV w.n.e.) był siedzibą papieży do końca XU1 w. W Lateranie odbyło się pięć soborów powszechnych: trzeci i 1178-79; czwarty - 12151 (preyp. red.).

tO — ŻródU do dziejów wychowani*