63911 P5050064

u

42

wiadomo, czy Fra Giovanni był pierwszym, który tak znacznie ₀    rozbudował repertuar włoskich martwych natur w tej technice. Pewne jol

_n    natomiast, że nowa tematyka wywarła znaczny wpływ na sztukę Lonidaitti

i Hiszpanii²*.

ai    __

C

¹ Spektakularnym przykładem oddziaływania włoskich „intarsiatori” na sztukę hisM ską jesi kompozycja Juana Sancheza Cotana, sprzed 1604 roku. Pigwa, kapusta, rek na tle geometrycznej umęki, Fine Arts Gallery, San Dicgo, Kalifornia; por. J. Guidiol Rk*t ^rl    Saturn mortes de Sanrhez Cotan (1561-1672)_t Pantheon XXXV', 1977, s. 311-318. \auatf

Jl*    żninteresowania Hiszpanów dla martwych natur włoskich (Procacciniego) por przypll*

OKNO OTWARTE NA NATURĘ L. B. ALBERTIEGO

! eon Battista Albert! (ok. 1404—1472) podał w swym traktacie O malarstwie (1435/1436) definicję obrazu, która stała się fundamentem sztuki nowożytnej. „Obraz to nic innego, jak okno, przez które oglądamy naturę"

— napisał autor De Picture?¹.

Alberti pokazał, w jaki sposób to okno się buduje oraz jak wyglądają przedmioty i ludzie, które z tego okna oglądamy. Tak powstała perspektywa (centralna) stanowiąca podstawy nowożytnego iluzjonizmu²⁸. Obraz przestał być płaszczyzną, stał się nieskończoną „dziurą” wypełnioną przedmiotami i postaciami malejącymi w miarę „oddalenia się” od ramy owego okna, względnie płytką niszą, wypełnioną „występującą" z niej figurą ludzką lub przedmiotami.

Na uwagę zasługuje zbieżność w czasie pomiędzy pojawieniem się tej niezwykle prostej, ale zarazem sugestywnej definicji sztuki (malarskiej) jako okna a początkami włoskich intarsji. Istniały już wówczas pierwsze dzieła malarskie realizujące ten postulat²⁹, a z lekcji Brunełłeschiego względnie Albertiego korzystać będą przynajmniej dwa następne pokolenia artystów florenckiego Quattrocenta, a wśród nich: Filippo Lippi (ok. 1406-1469), Paolo Uccello (1397—1475), Piero della Francesca (ok. 1420-1492). Okno (w stanie mniej lub bardziej kompletnym), przez które mogliśmy oglądać siedzącą na fotelu postać zachowało się jeszcze w portretach Leonarda da Vinci (Mona Lisa) oraz Rafaela Santi (Magdalena Doni), nie mówiąc już o parapetach występujących w portretach weneckich XV i XVI wieku.

Yasari przekazał nam wizerunki dwóch ideologów florenckiego Quąt-trocenta opętanych ideą „trzeciego wymiaru". Są to Paolo Uccello i Piero della Francesca³⁹. Pierwszy spędzał całe noce nad problematyką la dolce prospetliua, których efektem było słynne mazzocchio oraz wykresy pucharów kryształowych o kształtach geometrycznych, drugi skodyflkował swe spekulacje nad perspektywą u schyłku swego życia, kiedy ślepota nic pozwoliła mu malować (ok. 1480) w traktatach: De próspttltva pignendi oraz De (ju-inque carporibus regularUms (po 1480)³¹. Inspiracją dla tych „fanatyków perspektywy" mogły być słynne Ludi matematici Albertiego z około roku I443³ⁱ.

²⁷    L. B. Alberti, O malarstwie, red. M. Rzepińska, Warszawa 1963, s. 19.

²⁸    Por. zbiór studiów Nel segno di Masacęio. I/immzume della prospettwa, red. F. Camenrta, Firenze 2001.

²⁹    Np. wnęka architektoniczna w malowidle Masaccia św. Trójca, i ok. 1427, $. Maria Novella we Florencji.

³⁰    Por. A. Paroncchł, Sttuiti mila dolce pmsprttwa, Milano 1964. s. 468—548.

Por. E. BattisU, Piero d/Ua Francesco, Roma 1971 oraz zbiór studiów wydartych prze/ M. Daiai Kmilianl, Im fmapetliua rt naści mentole, Firenze 1980.

¹² Por. wstęp M. Rzepińskie) do: L. B. Alberti, op.eit., s. XIV.