66700 SDC10230

psł. *piti : poiili,    poi. pić : poić',

psł. *ziti : gojiti,    poi. żyć : goić.

2.3.4. APOFONIA JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA

Obok altemacji jakościowej (kwalitatywnej) istniały też altemacje ilościowe (kwantytatywne). Obok stopnia podstawowego -e-: -o- występował stopień wzdłużony -e-: -6- oraz stopień zredukowany (który już w prasło-wiańszczyźnie przybierał postać jeru).

Oczywiście altemacje jakościowe mogły się wiązać z altemacjami ilościowymi i w ten sposób powstawały szeregi apofoniczne, np.: psł. *rt>ci: *rekę>: *pro-mkb : *pre~rekati: *na-ricati\ por. poi. rzec, prorok, narzekać,;

psł. *s~bmftb : *mbrę: *merti : *mon> : *u-mariati : *umirati; por. po!.

śmierć, mrę, mrzeć, mór, umarzać, umierać; psł. *grebę : *grobb : *pa-grebaii: *grabiti: *po-gribati\ por. poi. grzebię, grób, pogrzebać, grabić, psł. *ryti: *n>vę : *rovb; por. poi. ryć, rwę, rów.

Należy pamiętać, że wraz ze zmianami, jakim podlegały pie. samogłoski na gruncie psł., pierwotna oboczność apofoniczna przybierała często nową, zmienioną postać. Charakterystycznym zjawiskiem było też wycofywanie się niektórych ogniw szeregu apofonicznego.

2.3.5. PRZEGŁOS LECHICKJ A APOFONIA PIE.

Z podanego przeglądu zjawisk przegłosowych i apofonicznycb wynika, że są to fakty językowe o zdecydowanie odmiennej naturze.

Przegłos jest procesem z natury swej diachronicznym, polega na przejściu (zmianie) jednej głoski w drugą, por. *iesi> —| las, *źena —> zona; przy czym nie powoduje on żadnych modyfikacji morfologicznych ani semantycznych.

Apofonia natomiast to alternacja, czyli współwystępowanie w tym samym morfemie różnych fonemów pozycyjnie niezależnych i uwarunkowanych morfologicznie. Inaczej mówiąc, apofonia jest z natury zjawiskiem synchronicznym, a altemujące formy są zróżnicowane morfologicznie.

Ważna jest również różnica chronologiczna. Apofonia to zjawisko pra-indoeuropejskic, przegłos był pierwszym procesem polskim.

Przegłos zachodził w określonych warunkach fonetycznych — w pozycji przed spółgłoską przedniojęzykowo-zębową. Apofonia takich ograniczeń nie znała. W wyznaczaniu różnic między apofonią a przegłosem ważny jest nie tylko następnik samogłoski, lecz przede wszystkim jej poprzednik. Samogłoski tylne pochodzące z przegłosu występują zawsze po spółgłoskach miękkich, w apofonii natomiast tylko po twardych. Praktycznym sprawdzianem, czy mamy do czynienia z wymianą przegłosową, czy z obocznością apofoniczną jest więc sąsiedztwo fonetyczne - charakter poprzedzającej spółgłoski, np.: bere — borę — zbory — przegłos, befe — zbory — apofonia; ńeśe — ńosę — przegłos, ńeśe - nosić — apofonia.