66758 scan0016

niami, Ich reakcje na te zachowania mogą być modyfikowane tym zaskoczeniem czy zagrożeniem.

Analiza tych zdarzeń w czasie sesji psychoterapeutycznych, analiza sposobu zachowywania się, reakcji pacjenta na obserwowane efekty, reakcji osób będących odbiorcami zachowań, pozwalają na pogłębienie umiejętności pacjenta potrzebnych do rozpoznawania jakie rezultat)¹ przynoszą jego zachowania, jak rezultaty te są modyfikowane czynnikami sytuacyjnymi, jakie mogą być sposoby dopasowywania własnych zachowań do zmieniających się interakcji między pagentem a jego środowiskiem.

Czynniki leczące psychoterapii są opisywane dużo bardziej dokładnie w wielu znakomitych publikacjach, prezentujących doświadczenia kliniczne i wyniki badań. Wiele takich prac wymieniono w bibliografii tego opracowania. W przebiegu realnego procesu psychoterapii przybierają one bardzo różne odmiany, warunkowane przekonaniami teoretycznymi psychoterapeuty, jego umiejętnościami tworzenia związku terapeutycznego i adekwatnego dobierania technologii postępowania psychoterapeutycznego, warunkami, w jakich odbywa się psychoterapia. Uwarunkowane są także właściwościami związanymi z pacjentem jako partnerem psychoterapeuty, jego objawami, rodzajem doświadczeń życiowych i rodzajem konsekwencji tych doświadczeń, jego wkładem w związek terapeutyczny i wreszcie jego zasobami potrzebnymi do uzyskania pożądanych zmian.

Ncimeyer (1995) pisze, że „wszystkie metody, wszystkie techniki i wszystkie formy interwencji wywodzą się i tkwią w kontekście określonej relacji w danym czasie i w danym miejscu," ale są tylko rodzajami rytuałów inicjujących reorganizowanie doświadczenia. Ludzka zmiana zależy mniej od danej techniki, a więcej od znaczenia, jakie ma ona dla pacjenta, od tego co pagcnl zrobi z taką interwencją” (s. 114).

Niezależnie jednak od różnorodności, dopiero określone warunki procesu psychoterapii mogą pozwolić na lepsze lub gorsze wykorzystanie czynników leczniczych.

13.2. Proces psychoterapii

Psychoterapię najczęściej rozumie się jako proces mający swoje etapy, odróżniane przez odmienne cele i sposoby oddziaływań oraz przez odmienne skutki tych oddziaływań.

Prochaska i Norcross (1994) wyróżniają cztery etapy procesu psycho-238 terapii:

nrrorw nryez wersie demonstracyjna pdfFactory Pro www.pdffactory

•    etap chaosu, zamieszania (precontemplation), na którym pacjent nie myśli o potrzebie zmiany, ponieważ nie uświadamia sobie prawdziwych przyczyn swoich problemów. A nawet jeżeli myśli o potrzebie zmiany, to najczęściej zmiana ta jest odmienna od tej, która jest naprawdę potrzebna i nie dotyczy jego samego;

•    etap namysłu, rozumienia swoich problemów (conlemplation), na którym pacjent uświadamia sobie, co powinno się zmienić, ale nie jest jeszcze gotowy do realizacji tych zmian;

•    etap przygotowania się do działania {preparation), na którym pacjent eksperymentuje ze zmianą; może zaczynać od zmian w drobnych sprawach, albo w poważniejszych, ale jeszcze nie w realnych sytuacjach i bez postanowienia trwałości takiej zmiany;

•    etap działania (action), na którym pacjent podejmuje decyzję o konsekwentnej zmianie w swoim życiu, a zmiana ta wyraża się zarówno w zachowaniu zewnętrznym, jak i w postanowieniu zaangażowania wystarczającej energii dla kontynuowania nowych zachowań;

•    etap utrzymania zmiany (maintenance), na którym pacjent kontynuuje zmiany zapoczątkowane w procesie psychoterapii i stara się zapobiegać pojawianiu się zachowań nieprzystosowawczych.

Beitman (1987) oraz Beutler i Clarkin (1990) odwołują się do etapów wyróżnionych przez Prochaskę i Norcrossa, nieco je modyfikując. Beitman etapy procesu psychoterapii nazywa nieco inaczej. Pisze on o:

•    etapie angażowania się pacjenta, czyli budowania zaufania do terapeuty i zgody na poddanie się wpływom;

•    etapie poszukiwania tych wzorców funkcjonowania pacjenta, które powinny ulec zmianie;

•    etapie zmiany, na którym następuje eliminowanie starych wzorców i inicjowanie nowych przez wprowadzanie ich do praktyki r utrwalanie;

•    etapie zakończenia psychoterapii, co oznacza zakończenie terapii w, odpowiednim momencie, tak aby przedłużający się związek terapeutyczny nie zahamował zapoczątkowanych zmian. .• I '

i

Beutler i Clarkin (1990) wyróżniają te same etapy, które wymienił Beitman. Leder (1989) z kolei pisze o etapach; nawiązywania kontaktu i odreagowania, etapie osiągania wglądu i etapie zmiany zachowania.

Autorzy są w zasadzie zgodni, że zmiana w psychoterapii musi odbywać się w określonej kolejności zdarzeń:

239