67682 skanuj0007

68

69

prowadziwszy pomiary częstotliwości wytwarzających dźwięki różnej wysokości, Mersenne przeszedł następnie do pomiarów górnych i dolnych granic częstotliwości słyszalnych²³. Stosując dalej tę samą technikę wykazał on eksperymentalnie, że częstotliwości tonu podstawowego i tonów harmonicznych, czyli wyższych tonów wytwarzanych przez drgającą strunę, pozostawały w proporcjach 1:2:3:4:5 itd.²⁶ Wyjaśnienie, że struna drga jednocześnie i jako całość i w tych właśnie przedziałach, przesłał Mer senne’owi w dniu 16 marca 1642 roku Theodore Deschamps²⁷, później zaś zostało to eksperymentalnie potwierdzone w Oksfordzie przez Williama Noble’a, Thomasa Pigota i Johna Wallisa²⁸. Mersenne był również pionierem w dziedzinie eksperymentalnych pomiarów prędkości dźwięku i wykazał, że pręd-

prop. xm-xv, ks. III, prop. XX [—XXI], XXII [—XXIII], „ Pr ó fu co gónóralc au lecteur”, s. 3-4 nie numerowane; zob. wyżej przyp. 23. Koroiipondoncju Galileusza z Fulgenzio Micanzio z Wenecji, z okresu między 19 XI 1634 u 7 IV 1633 (Galilei, Opere, ed. naz. XVI, s. 163, 177, 193, 200-201, 203, 208-210, 214, 217-233, 236-237, 239-244,254) wskazuje na to, że przed upływom togo póżnlojozago terminu nlo napisał on jeszcze ostatniej części Pierwszego Dnia RoiwaiaA (gd/lo ontuwlu kwasiło wahadła i akustykę). Natomiast jogo list z 9 VI 1633 do Diodull, w którym komunikuje mu, iż wysłał egzemplarz do Glovnnniogo Picroui, om/, półnlojs/u korespondencja (Opere, XVI, s. 272-274, 300-304, 339 361) ńwliult!r/tj,, hi to wliiftnlo byln najpóźniejsza data powstania. Egzemplarz ton / im |« I n)«' się w IIII»HoI«h u Nu/lonidn ('cmtrulo di Fironze, ms. Banco Raro 31; por. B.B.C. Dit Nki.i i, VUa * rommeteln Intlenirlo dl Galileo Galilei,

II,    Lausanne 1793, s. 616-618; CiAl.li.iU), O/iere, VIII, N 20 '22, Ił (!AVIUtMl, Storla del metodo sperimentale In Italia, IV l lrnn/o, 11191; P I! Aniom, A spec li t\] tht conception and development of Ilia pendulum In lim 17III tenlury, _MAfiłlilvo lor lllstory of Exact Sciences”, VIII (1972), s. 329 410,

²⁵    Mersenne, Hann. unlv., „Ir don limliuinoiin", I, prop XIX, III, prop. XVII, „Tr....dessonsIII, prop. V |-Vl|, " 11 da lit vnli", I. prop I II, llnrm. Uh.. II, prop. XVIII, XXXIII.

²⁶    Harm. univ., „Tr. dos InNtrillliiMih", IV, prop XI | —Xl|, VI, prop. XL1I, VII, prop. XVHI; Nouvelle,i obseryallans, IV, 1/ntfUOUllUIIWI liislniniiuilniwi llbrl IV, Paris 1636,1, prop. XXXIII, III, prop XXVII, pm QuSHtlSfl§ś In Hen0.1l/n, 1360; oraz Problemata aristoleltct, XIX, N, 2 1 24, IN ty, 41 4 2

²⁷    Deschamps do Moi^,N(1I1Iio'ii 2 fi III 104.2, Pm In, llltillnlhiMpiii Nullomdo, ms. nouv. acąuis. franc. 6206, f. I9fu Munnunnii, i tniespnndtinie, IX, n, H4 83; por. IV, s. 150-151; Karto/JuNZ do Morsoiiii»*'n II II |||0| Ikld 11,1 197; ibid., 22 XI 1633, vol.

III,    s. 458-459, 559; 1.3 V 1614, vi il IV Phi u I11 14 !•••**• kiiiun do Morscnne’a30 V

1633, ibid., III, s. 403 404, 407 4011; Isittall tionlllmiil ilu Plnrrn (lassondi, 21 VI 1633, ibid., III, 8. 449-451; ChrllłlOpllB (18 Villllt'8 li U    i ’^ł 1633, Ibid., III, s. 488.

²⁸    John Walmm, 1,01 ter In tht pukllibef, i-iiniwn/tiu 11 new musical dlscovery, napisany z Oksfordu 14 iiimi• m 1676/7 ₍jPlliloi0pIli0fll I nouuulions", XII (1677), s. 839-842.

y kość jest niezależna od wysokości tonu i głośności²⁹. W jego opinii głośność równała się przenoszonej ilości dźwięku, a jego intensywność - kwadratowi odległości od źródła³⁰.

To przede wszystkim Mersenne, poprzez swoje systematyczne poszukiwania stałej i spójnej, fizycznej podstawy dla zjawisk związanych z wrażeniami słuchowymi, przypieczętował wtargnięcie matematyki do medycznej wiedzy o słuchu. Najpierw, między rokiem 1625 a 1634, niezależnie od Galileusza i Kartezjusza, doszedł on do przekonania, że zwierzęta i rośliny nie są niczym więcej jak tylko automatami^{1 2}. Ograniczona fizjologia mechanistyczna stosowana uprzednio wyznaczała ogólny program. Na przykład Jacob Muller, który został profesorem matematyki i medycyny w Marburgu, w roku 1617 zaproponował jako publiczny wykład akademicki geometryczną analizę działania mięśni, zatytułowaną De natura motus animalis et yoluntarii exercitatio, ex principiis physicis, medicis, geometricis et architectonicis de duet a*³. W całości, teoria fizjologicznego automatonu sprowadzała fizjologię do roli jednego z działów tej opartej na demonstratywnym dowodzeniu nauki, jaką była mechanika stosowana. Dla Mersenne'a teoria ta okazywała się przydatna w pierwszym rzędzie jako pożyteczny oręż w teologicznej i metafizycznej kampanii na rzecz wyjątkowości, odpowiedzialności i potęgi rozumu ludzkiego przeciwko dwóm rodzajom wrogów: przeciw „naturalistom”, czyli neoplatonikom, takim jak Telesio, Campanella lub Giordano Bruno, którzy pojmowali ludzi, zwierzęta i rośliny, jako byty uczestniczące wespół w duszy świata, oraz przeciw sceptykom, którzy idąc śladami Montaigne’a wykorzystywali argument inteligencji zwierząt, aby siać wątpliwości co do wszelkich

1

²⁹ Mersenne, Harm. univ., „Tr.... des sonsI, prop. VII, VIII, XIII, XVII, XXI; HI, prop. XXI [—XXII], „De 1’utilitó de 1’harmonie”, prop. IX; Noyarum observationum physico-mathematicarum ... tomus III, „Reflectiones physico-mathematicae”, C, XX, Paris 1647.

³⁰ Harm. 1miv., „Tr.... des sonsI, prop. XII, XV; por. prop. HI, IV cor. XXX

2

ks. HI, prop. XXI [=XXH] cor. IV; Harm. lub., n, prop. XXXIX.

³¹    Mersenne, La viriti des Sciences, 1625, s. 16—20; Les preludes de 1'harmonie unmrselle, Paris 1634, s. 156-159, por. 118; Harm. univ., „Tr. de la voix”, I, prop. LI [=LII]; por. L’impieti des deistes, II, Paris 1624, s. 372-378; Les questions thśologiques, physiques, morales, et mathimatiąues, Paris 1634, s. 229-232. Por. Lenobłe, Mersenne,

• .1943, s. 74-75, 155-156, 192, 316-325, 501; Crombie, wskazówki bibliograficzne zob.

3

wyżej przyp. 3,4, niżej przyp. 39.

³²    Giessen, 1617.