222 (53)

wybierają kształcenie w trybie zaocznym na tych uczelniach lub kierują się do szkół niepublicznych (a połowa z nich nie zamierza kontjmuować na kolejnym szczeblu właśnie ukończonego kształcenia kierunkowego). Absolwenci zasadniczych szkół zawodowych, jeśli w ogóle wkalkulowują w swoje plany wykształcenie wyższe (a jest to zjawisko marginalne), poprzestają raczej na zdawkowych deklaracjach typu: po technikum może jakieś studia. Rozrzut preferencji zawodowych na przestrzeni całej adolescencji jest znaczny, a młodzi wybierają z ogromnej palety ofert i możliwości edukacyjnych, które często jawią im się jako atrakcyjne, modne czy szczególnie popularne. Wybierąją swoje wyobrażenie o kierunku kształcenia, zawodzie, wyobrażenie różnie przystające do rzeczywistości. W gronie absolwentów średnich szkół ogólnokształcących znajduje się więcej osób zdolnych do autorefleksji i samookreśleń tożsamościowych. Te osoby częściej w wyborach kierunkujących ich dalszą biografię powołują się na swoje zainteresowania, kompetencje, swoje mocne i słabe strony. Najrzadziej czynią to uczniowie kończący zasadnicze szkoły zawodowe. Dla tych ostatnich zaś wyzwania współczesnego rynku pracy są najistotniejszym motywem podejmowanych decyzji zawodowych, często powołują się na takie racje działania także uczniowie średnich szkół zawodowych. Pierwsi - koncentrują się jednak głównie na uogólnionym lęku przed bezrobociem, drudzy częściej wspominają o konieczności rozpoznania rynku pracy i zapotrzebowaniu na specjalistów z zakresu pewnych dziedzin. Uczniowie zasadniczych szkół zawodowych mimo nieskrywanego lęku przed bezrobociem, w zasadzie pozostają bierni w toku swojej dotychczasowej biografii, nie. czyniąc lub nie mogąc wiele uczynić w celu ewentualnego przeciwdziałania grożącej im marginalizacji społecznej. Większość z nich nie jest świadoma realnie czekających ich przeszkód na drodze zawodowego funkcjonowania, a ponadto w grupie tej znajdują się najwięksi optymiści zakładający, że jakoś to będzie, nie podejmujący wielu działań służących podniesieniu swojej „wartości rynkowej” (poza kierowaniem się zgodnie z obowiązującym powszechnym trendem ku pełnym szkołom średnim działającym na podbudowie zasadniczych szkół zawodowych).

-Stałość ukierunkowań biograficznych sięgająca czasu dzieciństwa dotyczy mniej więcej co czwartego licealisty (częściej na etapie wczesnej adolescencji). Znaczne zmiany w zakresie tych ukierunkowań dokonują się także w toku całej adolescencji. Najmniej stali w swoich projektach dotyczących przyszłości zawodowej na przestrzeni adolescencji są uczniowie liceów ogólnokształcących, z których część świadomie przeznaczyła okres edukacji średniej na dokonanie samookreśleń zawodowych. Zmiany decyzji i postanowień edukacyjno-zawodowych są więc na przestrzeni dzieciństwa i adolescencji stosunkowo częste. Towarzyszące mło-

222