224wb

o*

◄ 227. Adriaen Brouwer Bójka

CD

>

O

Gama jest przesycona jednym tonem, zielonawo-srebrzysta. Inne podejście do przedmiotu charakteryzuje dzieła Paulusa Pottera, który odkrył piękno przedmiotu starego, brzydkiego, niepotrzebnego. Graty i rupiecie wprowadzają do malarstwa świat poezji zawartej w pozornej, codziennej i pogardzanej szarzyźnie dnia. Ta przepiękna martwa natura mówi, że nie ma w malarstwie motywów gorszych i lepszych, wzniosłych i godnych pogardy. Bohaterami są rzeczy - wraki wydobyte światłem z mroku zapomnienia.

Scena rodzajowa, podobnie jak martwa natura, najpełniej określa nurt mieszczański w malarstwie holenderskim, a przede wszystkim flandiyj-skim. Podejmuje tak charakterystyczną narodową nutę, zainaugurowaną już w malarstwie renesansu - życie codzienne zwykłych, również niezbyt zamożnych ludzi. Błahe i zabawne wydarzenia, przedstawione z ciepłem, czasem nieco rubasznym. Taki jest Król fasolowy Jacoba Jordaen-sa przedstawiający konkurs żarłoków. Formy są bujne i kolorystyka bogata, podobnie jak u Ru-bensa, sceny pełne rozmachu.

Inny mistrz scen rodzajowych, Adriaen Brouwer przedstawiał w swych niewielkich kompozycjach charakterystyczne, dowcipne sceny z życia chłopów, przekazane z dużym poczuciem humoru, nieraz wręcz groteskowe, zmierzające ku karykaturze. Są to przede wszystkim sceny karczemne - Bójka, Gra w karty. O ile jednak sceny Jor-daensa pełne są rubasznego, zdrowego, niewybrednego dowcipu, o tyle u Brouwera przez dowcip przebija się często nuta pesymizmu, goryczy, czarnego humoru, gama jest ściemniona, zawężona do brązów, ugrów, czerni, zieleni. Pejzaż narodził się we Francji (Poussin i Lorra-in), w Niderlandach rozwinął się bujnie i miał wybitnych przedstawicieli. Rubens stworzył słynny Krajobraz z tęczą, Rembrandt Pejzaż z miłosiernym Samarytaninem. Są to pejzaże ze sztafażem, czyli z postaciami ludzi czy zwierząt, które dopełniają tylko krajobraz, są jego elementami - przeciwnie niż w renesansie. W pejzażach szczególna rola przypada światłu, które przenika jasną aurą całą płaszczyznę, rozświetla ogromne niebo i przesącza się przez obłoki. Artyści przedstawiają często przelotny nastrój przyrody, burzę czy wiatr, i tutaj ważny jest ruch wyrażający zmienność form na tury. Do najwybitniejszych pejzażystów należy Jacob von Ruisdael. Typowym przykładem jego malarstwa może być Cmentarz żydowski, przypominający subtelną tajemniczością nastroju Burzę Giorgionego. Dominującą rolę w pejzażach Ruisdaela ma światło. Stosowanie poszarpanych, nieregularnych form wprowadza atmosferę niepokoju, może nawet smutku.

Malarstwo hiszpańskie

Ulegało silnym wpływom sztuki Caravaggia. W twórczości religijnych malarzy Jose de Ribery czy Francisco de Zurbarana widać ten sam sposób posługiwania się światłem, budującym kompozycję i nastrój w obrazie, podobną, ściśle ograniczoną do kilku ciepłych tonów gamę kolorystyczną, te same gwałtowne kontrasty walorowe dynamizujące kompozycję zbudowaną przeważnie po przekątnej.

Jednakże o ile Caravaggio kładł nacisk na rodzajowe walory przedstawianej sceny, na realizm codzienności, o tyle u Ribery przy realizmie ujęcia pojedynczych form panuje nastrój głębokiej, religijnej żarliwości, właściwej - już od El Greca -sztuce hiszpańskiej.