historia sztukiT501

Czasy nowożytne 51

Byc. 35. Adriaen Brouwer: Bójka chłopów przy kartach. Drezno, Galerja. Około r. 1630.

^zruki kształtujące świat zewnętrzny, sztuki plastyczne, ustępują w w. XIX za plan drugi wobec sztuk, które są niejako mową duszy, wobec literatury t muzyki. Cała natura poza człowiekiem, nawet materja nieożywiona musi również nauczyć się mowy. Wyraz i nastrój stają się rzeczą najważniejszą, również w krajobrazie. Człowiek musi się umieć wczuwać w swe otoczę* aśe, zdolność potemu staje się znamieniem wyższego człowieczeństwa. Przy* rodoznawstwo zostaje uzupełnione przez duszoznawstwo. Malarstwo zaś pragnie oddać nastrój, duszę krajobrazu. Swoboda, której człowiek szuka w naturze, jest możnością wyładowania swych uczuć, uczuciowego wyży* cia się. Ucieka się na łono przyrody od więzów, które narzucają duszy .udzie i praca zawodowa i wszelki przymus dnia codziennego (ryc. 36). Oddźwięk dla własnych uczuć znajdujemy tylko w naturze, którą przed* tern sami obdarzyliśmy temi uczuciami. Sentymentalny naturalizm staje się romantyczny, znajduje w naturze to wszystko, czego nie może osiągnąć świecie kultury.

~’Ten sentymentalny naturalizm znalazł swe najpełniejsze wcielenie w Niem* czech. We Francji natura pozostała wtyle za doskonałością sztuki — ma* arzom bardziej chodziło o piękną ułudę, niż o prawdę życia wewnętrznego. Naturalizm sensualistyczny XVII w. ogranicza się niemal wyłącznie do Holandji. Epokami, w których rozwija się naturalizm, są wiek XV, XVII,