22ss

Sztuka STAROŻYTN A

22

^A 9. Dolina Królów

Epoka późna (XI-IV w. p.n.e.)

Epoka grecko-rzymska (IV w. p.n.e. -VII w. n. e.) 332 r. p. n. e. podboje Aleksandra Macedońskiego. Władcy macedońscy. Założenie miasta Aleksandria, muzeum i biblioteki aleksandryjskiej. Wpływy greckie dość powierzchowne. Dynastia Ptolemeuszów (Kleopatra). Podbój Egiptu przez Rzym w 30 r. p. n. e. Wpływy rzymskie. Początki chrześcijaństwa od II w. Panowanie i wpływy bizantyjskie. Podbój Egiptu przez Arabów w VII w. Wpływy kultury islamu.

Artysta i dzieło

Najwybitniejsze i najliczniejsze dzieła sztuki egipskiej to posągi władców i bóstw, portrety książąt, kapłanów, grobowce i świątynie, malarstwo ścienne i wyposażenie grobów.

Posągi w dostojnych pozach, o nieruchomych twarzach, zdają się nie podlegać upływowi czasu. Przytłaczające ogromem monumentalne grobowce i świątynie nie są przystosowane rozmiarami do wielkości człowieka. Ta właśnie monumentalna sztuka Egiptu służyła władzy i religii. Jej dzieła powstawały na zamówienie klasy rządzącej; gloryfikowały władcę, odtwarzały zróżnicowanie klasowe społeczeństwa, przekazywały i umacniały wierzenia religijne. Pełniąc funkcję ideologiczną, odzwierciedlały całokształt stosunków w państwie.

Na ukształtowanie się sposobu myślenia Egipcjan miało wpływ wiele czynników, m.in. odwieczny rytm przyrody (wylewy Nilu), skoncentrowanie wszystkich dążeń na życiu wiecznym, układ stosunków społecznych. Artyści w swoich dziełach wyrażali przekonania powszechne i stałe. Nie mówili o swoich własnych przeżyciach, wrażeniach, upodobaniach. Osobista wypowiedź artysty pozostawała w cieniu. Ich twórczość miała charakter obiektywny, stwierdzała istniejący w państwie porządek rzeczy. Indywidualną twórczość i bardziej osobistą wypowiedź spotykamy w dziełach mniej oficjalnych, o niewielkich rozmiarach, ale i tu artysta nie zrywa z ogólnie przyjętymi normami i konwencjami, do których jest przyzwyczajony.

Artyści byli rzemieślnikami. Cenieni wyżej niż chłopi zajmowali jednak niską pozycję społeczną jako ci, którzy utrzymują się z pracy rąk. Ich praca była na ogół zespołowa. Każdy z nich specjalizował się w jakiejś wąskiej dziedzinie. I tak na przykład kiedy powstawała rzeźba, jedni cięli kamień, inni go rzeźbili, jeszcze inni polerowali, inni polichromowali. W związku z pracą kolektywną i w związku z niską pozycją społeczną artysty sztuka była anonimowa, artyści nie podpisywali swych dzieł, a ich imiona nie przeszły do historii. Wyjątek stanowili architekci, budowniczowie świątyń - domów bóstw - i piramid, ci, od których zależało zabezpieczenie pośmiertnego