44ss

Sztuka STAROŻYTNA

^A 36. Poliklet Doryforos. V w. p.n.e.

Partenonu (ii. 35), Atena Promachos, Atena Par-tenos, Zeus Olimpijski, Amazonka.

Poliklet -Amazonka, Doryforos.

Płaskorzeźby (artyści bezimienni): Stela Hegeso, Orfeusz i Eurydyka.

Artyści okresu klasycznego kontynuowali problemy rzeźby archaicznej. Jednakże Marsjasz, zaobserwowany w ułamku czasu ruch Dyskobola, swobodna poza Doryforosa świadczą o pojawieniu się, po raz pierwszy w dziejach rzeźby, nowego zagadnienia - studiowania mechanizmu ruchu. Ruch swobodnie ujętej postaci jest jak gdyby „zatrzymany w czasie”.

Doryforos przedstawiony jest w pozie będącej kontynuacją, rozwinięciem wykrocznej pozy okresu archaicznego. Poliklet wprowadził do swojego dzieła pozę kontrapostu, czyli przeciwwagi: ciężarów, mas, napięć, kierunków. Lekkiemu skosowi linii ramion odpowiada nachylenie linii bioder w przeciwnym kierunku. Ciężar ciała utrzymuje będąca w napięciu noga, podczas gdy druga, ugięta, jest rozluźniona. Układowi nóg odpowiada przeciwstawne ułożenie rąk: jedna pracuje dźwigając włócznię, druga odpoczywa. Kompozycja posągu Doryforosa przywodzi na myśl architekturę. Wszystkie części ciała są wyraźnie zaznaczone, wyodrębnione, a pod warstwą skóry i mięśni wyczuwa się konstrukcję -kościec. Rzeźba bardzo harmonijna i spokojna w działaniu zawdzięcza swe piękno doskonale wyważonym proporcjom, którymi szczególnie interesował się Poliklet ustalając nawet na jakiś czas kanon postaci ludzkiej. Proporcje postaci obliczał artysta matematycznie, posługując się długością nosa czy szerokością 4 palców dłoni jako jednostką miary. Doryforos podobnie jak kurosy archaiczne był raczej modelem, ideałem człowieka niż portretem kogoś żyjącego. Poliklet, jak inni artyści greccy, studiował formy przyrody, a dzieło było ostatecznym wynikiem, sumą jego obserwacji poczynionych na różnych modelach. Natura była nauczycielką artystów, ale równocześnie była poprawiana, upiększana, idealizowana.

Bryła rzeźbiarska okresu klasycznego jest przeznaczona do oglądania z kilku stron. Jest rozluźniona - nie stanowi już zwartego bloku. Oprócz pionów i poziomów, kompozycję budują lekkie skosy i łuki. Masy i kierunki są tak wyważone, że sprawiają wrażenie spokoju i umiaru. Płaskorzeźba klasyczna, przy podobnych zagadnieniach, odznacza się wyjątkowo pięknymi układami rytmicznymi, grającymi główną rolę w jej budowie kompozycyjnej. Wspaniałymi przykładami reliefów są płaskorzeźby Partenonu przypisywane Fidiaszowi. Metopy fryzu bardzo ucierpiały w ciągu wieków, dość dobrze

^A 37. Orfeusz i Eurydyka. Płaskorzeźba. V w. p.n.e.