22,23 (4)

ków mowy, słownictwa, zdun. Uwzględniany jest aspekt fonetyczny, a w nieco mniejszym stopniu semantyczny.

W rozwoju mowy proponuje się wyodrębnienie czterech okresów:

- od urodzenia do 1 r.ż. to okres melodii, od 1 do 2 r.ż. okres wyrazu, od 2 do 3 r.ż. okres zdania.

od 3 do 7 r.ż. okres swoistej mowy dziecięcej (I~ Kaczmarek, W77)

Okres melodii do 1 r.ż.

W okresie tym niemowlę tcągujc na intonację i modulacje głosu ludzkiego. W ci.ągu pierwszych siedmiu tygodni życia wokalizujc różne dźwięki zbliżone dó takich samogłosek jak a. o, u. Wstępne formy wokalizaqi pełnij funkcje komunikatywne. Najwcześniejszy rodzaj reakcji — krzyk nic jest jedynie forma wyładowania napięcia, lecz sygnalizuje potrzchy, przykre wrażenia. W drugim trzecim miesiącu życia niemowlę zaczyna głużyć, wytwarza przypadkowe dźwięki gardłowe, tylnojęzykowe, wybuchowe, pojedyncze lub w poleczeniu z samogłoskami. Po okresie głużenia około piątego miesiąca życia pojawia się gwarzenie, czyli wytwarzanie kombinacji grup dźwiękowych (ta, nut. ba, iip.), |>ov.tarzanych wielokrotnie. Dziecko wymawia wszystkie samogłoski i wiele spółgłosek (p, b, d, I, k, g). Gaworzenie pełni pewne analogiczne funkcje jak mowa właściwa. Może to być funkcja ekspresywua (dziecko wyraża zadowolenie), komunikatywna (odpowiada na wypowiedzi dorosłych) uraz impresywna (wyraża pragnienia, żądania). Między siódmym a ósmym miesiącem u niemowląt występuje sklonnoSc do powlarzania dźwięków wytworzonych przez siebie, a także słyszanych, pochodzących od innych. Dziecko powtarza bardziej złożone dźwięki, nie łącząc ich jeszcze t treścią znaczeniową. ()d dziewiątego do dwunastego miesiąca życia rozwija się rozumienie, które znacznie wyprzedza mowę samodzielną. Dziecko zaczyna |K>wtarzać pierwsze słowa, a niektóre używać w określonym znaczeniu.

Okres wyrazu od I do 2 r.ż.

Wymawiane wyrazy tuż po pierwszym roku życia nic są kojarzone jeszcze z żadnym dcsygnalcm. ale w następnym etapie rozwoju wyraz „tata'’ może oznaczać każdego mężczyznę. W tym okresie dziecko pot i a fi już powtarzać

-

....... w>i.i/y, są one imitacja posłyszanych dźwięków — jest to tzw. echo-

lilu Występujące w tym okresie dźwięki mają swój określony porządek, nie >1 |nry|milkowx; jak w gaworzeniu. Najpierw pojawiają się głoski najbar-.l i. | kmitr.istowc pod względem artykulacyjnym (a, u. i), potem dźwięczne i Im /dźwięczne. W 14 m.ż. dziecko wymawia kilkanaście wyrazów, kojarząc ,i i„ ule z konkretnym przedmiotem. Od około 18 m.ż. obserwujemy początki iiiiiwy s|xuilanicznęj. Pod koniec 2 r.ż. słownik dziecka zawiera kilka-

•    l n -.i.|i wyia/ów, których większość stanowią rzeczowniki używane w rnia-■u iw tuk u oraz czasowniki. Podkreśla się, że bardzo często wyrazy zastępują

•    di' /dania, przy czym w cytowanych pracach nic znajdujemy bliższego w>|.iMiicnia na ten temat.

Okres zdaniu od 2 do 3 r.ż.

1’mws/e zdania pojawiające się między pierwszym a drugim rokiem życia .4 dwu wyr azowe i wyłącznie twierdzące. W okresie tym dziecko przyswaja miInr |KHUtuwy systemu leksykalnego, fonetycznego i morfologicznego języki. którym mówi jego otoczenie. Występujące jednak błędy gramatyczne, nieprawidłowa wymowa powodują, że wypowiedzi dziecka są zrozumiałe tylko na tle sytuacyjnym, do ktorego się odnoszą. Rozumienie mowy dziecka ułatwiają dodatkowe pozawerbalnc składniki ekspresji — spojrzenie, gesty, nurnika. Dzieci potrafią używać pojęć nadrzędnych, potrafią werbalizować swe czynności, najpierw w formie komentowania aktualnego zachowania. (Kilim w formie zapowiedzi przyszłych działań.

Okres swoistej mowy dziecięcej od 3 do 7 r.ż.

W okresie tym następuje przechodzenie mowy wyłącznic sytuacyjnej do względnie niezależnej treściowo od aktualnych bodźców. Wzrasta liczba przymiotników, przysłówków, zaimków i liczebników. Występujące trudności artykulacyjnc powx>dują, że trudniejsze głoski są wymawiane lub zastępowane łatwiejszymi bądź też mylone z innymi. W okresie tym dzieci tworzą wiele neologizmów, co świadczy, że nic są one wynikiem naśladownictwa. Pod koniec okresu przedszkolnego oczekuje się od dziecka poprawnego wymawiania wszystkich dźwięków, swobodnego posługiwania się mową ustną Należy pamiętać, że w tym okresie mogą wystąpić zaburzenia uznawane

23