22 (656)

I

Wśród podstawowych składników kos/.lów rodzajowych wyróżnia się:

-    koszty wynikające ze stopniowego zużywania się środków trwałych, zwane amortyzacją,

-    wartość materiałów zużytych w produkcji,

-    wartość zużytej energii,

-    wynagrodzenia pracowników i inne koszty związane z zatrudnieniem pracowników (podatki od płac, składki na ubezpieczenia społeczne, koszty działalności socjalno-bytowej itp.),

-    usługi obce (transportowe, bankowe itp.),

-    podróże służbowe,

-    koszty reprezentacji i reklamy.

W przypadku układu kalkulacyjnego ewidencja kosztów oparta jest na rozliczaniu różnych elementów kosztów na poszczególne wyroby. W tym celu wyodrębnia się:

■ - koszty bezpośrednie, które ponosi się przy produkcji konkretnych wyrobów (materiały bezpośrednie, robocizna),

- koszty pośrednie (np. amortyzacja, zużycie energii, koszty administracyjne, odsetki bankowe, kaiy płacone przez przedsiębiorstwo), które są rozliczane na poszczególne wyroby według określonego klucza (najczęściej proporcjonalnie do robocizny bezpośredniej lub materiałów bezpośrednich).

Przedsiębiorstwo sprzedając wyprodukowane produkty lub usługi osiąga określone przychody. Różnica między" przychodami uzyskanymi ze sprzedaży wyrobów i usług a’ kosztami ich wytworzenia to tzw. wynik operacyjny, który może być dodatni (zysk operacyjny) lub ujemny (strata operacyjna). Przedsiębiorstwo może też osiągnąć zyski lub straty nadzwyczajne nie związane bezpośrednio z działalnością produkcyjną.

Ostateczny wynik finansowy przedsiębiorstwa, czyli zysk (strata) brutto, otrzymujemy dodając do wyniku operacyjnego zyski nadzwyczajne oraz odejmując straty nadzwyczajne. Po potrąceniu od zysku brutto podatku dochodowego otrzymujemy zysk netto, który może być przeznaczony na różne cele. Część zysku (w postaci dywidendy) otrzymują właściciele, część przeznaczana jest na finansowanie rozwoju firmy, a część trafia do pracowników na przykład w postaci udziału w akcjach przedsiębiorstwa czy nagród z zysku. Podstawowe pozycje uproszczonej wersji rachunku wyników zawiera poniższy przykład:

1. Przychód ze sprzedaży własnej produkcji i usług	500 000 zł
2. Koszty własne produkcji sprzedanej	-370 000 zł
3. Zysk operacyjny	130 000 zł
4. Zyski nadzwyczajne	+ 11 000 zł
5. Straty nadzwyczajne	- 9 000 zł
6. Zysk bilansowy brutto	132 000 zł
7. Podatek dochodowy	-50 500 zł
8. Zysk netto	81 500 zł

*

3.3. KRÓTKOOKRESOWA TEORIA PRODUKCJI

Produkcja polega na łączeniu różnych czynników produkcji w celu uzyskania określonej ilości produktów.

Funkcję produkcji można przedstawić w formie następującego uproszczonego zapisu:

P_c=f(N_z,N_k,N_p)(3.1)

gdzie: P_c - produkt całkowity, N_z - nakłady ziemi, N_k - nakłady kapitału, N_p - nakłady pracy.

Stałe czynniki produkcji - to te, których nakładów nie można zwiększyć w danym okresie (są to np. grunty i budynki).

Zmienne czynniki produkcji - to te, których podaż może być zwiększona w danym okresie szybko i bez dodatkowych inwestycji.

Rozróżnienie między stałymi i zmiennymi czynnikami produkcji prowadzi do rozgraniczenia między okresem krótkim i długim.

W okresie krótkim przynajmniej jeden czynnik produkcji jest stały. Produkcja

może wzrastać wyłącznie pizez użycie większej ilości zmiennych czynników produkcji.

/

W okresie długim wszystkie czynniki produkcji są traktowane jako zmienne.

Czas trwania okresu krótkiego i długiego zależy od specyfiki gałęzi, długości cyklu inwestycyjnego itp.

Pt riwo malejących przychodów polega na tym, że zwięlcszenie nakładów czynnika zmiennego (przy założeniu, że pozostałe czynniki są stałe) zaczyna od pewnego momentu dawać coraz mniejsze przyrosty produkcji. Produkcyjność kolejnych jednostek czynnika zmiennego zmniejsza się.

W tabeli 3.2 zaprezentowano przykład, odzwierciedlający prawo malejących przychodów. Zmiennym jest tylko jeden czynnik produkcji - praca (w postaci ilości zatrudnionych pracowników). W przedstawionym przykładzie początkowo zatrudnienie każdego nowego robotnika daje przyrosty produkcji betonu, czyli powoduje wzrost produktu całkowitego (P_c). Rośnie też produkt przeciętny, czyli produkt całkowity przypadający na jednostkę czynnika zmiennego

oraz produkt krańcowy, czyli przyrost produktu całkowitego, związany ze

zwiększeniem nakładów czynnika zmiennego o jednostkę

45