235 (39)

O kryteriach klasyfikacji odmian formalno-funkcjonalnych współczesnej polszczyzny 235

lec mej, jaką stanowi najbliższa rodzina. Wytwarza ona specyficzne formy ekspresji językowej, wiele okazjonalizmów, własne cząstkowe sposoby komunikowania, które mogą być zupełnie niezrozumiałe dla ludzi z zewnątrz, podobnie jak wypowiedzi zaszyfrowane”²*. Słuszna jest również informacja tegoż autora, że „mamy do czynienia ze znacznym zróżnicowaniem języków familiarnych i negacją różnych wzorców językowych, funkcjonujących w kręgu rodziny”²⁹.

Ewentualną kwestią sporną byłoby tutaj to, czy o odmiance rodzinnej można mówić w odniesieniu do wszystkich lub przynajmniej większości normalnych rodzin polskich.

Słusznie akcentuje się taką ważną właściwość tej odmianki, jaką jest ekspresyw-ność^,°. Trzeba dodać, źe często jest to bardzo silna ekspresywność. Inną istotną cechą jest odrębność w zakresie słownictwa i frazeologii, ale też w znacznym stopniu pod względem słowotwórczym. Chodzi tu zarówno o określone techniki słowotwórcze (zwłaszcza złożone, z elementami dezintegracyjnymi), jak i o materia) słowotwórczy (wymiany morfonologicznc i sufiksy o silnym ładunku emocjonalnym). Powstają w rezultacie hipocoristica w obrębie różnych klas wyrazów (części mowy; np. córuchna. synusiek, mamulka, latulek, wnusia, malusi ‘mały’, płakusiać ‘płakać’ itp.). W tym miejscu łączy się odmianka rodzinna ze stylem stosowanym zwłaszcza przez ludzi dorosłych w kontaktach z małymi dziećmi i z tzw. mową dziecięcą (jako już pewnego rodzaju biolektem). Wyraźne jest z drugiej strony powiązanie odmianki rodzinnej z najwęższą z punktu widzenia zakresu użycia i oddziaływania odmianką językową wydzieloną na podstawie kryteriów socjo- i psycholingwistycznych, jaką jest tzw. język osobniczy, inaczej: idiolekt.

Gtybosiowa porusza m.in. jedną z następujących ważniejszych spraw natury klasyfikacyjnej: „Na koniec wypada zwrócić uwagę na problem dyskusyjny, a mianowicie, czy opisujemy dystynktywne cechy języka w rodzinie jako pewnego fenomenu socjologiczno-lingwistycznego, czy tylko pewien fragment języka potocznego?”³¹ Autorka odpowiada na to: „Praca nad przedstawionym w zarysie problemem doprowadziła mnie do przekonania, iż chodzi o to pierwsze”³². Uważam, że chodzi i o jedno, i o drugie. Odmianka rodzinna jest niewątpliwe jednym z fragmentów odmiany potocznej polszczyzny ogólnej lub regionalnej (wiejskiej lub miejskiej), fragmentem o szczególnie silnym nacechowaniu emocjonalnym.

Podaje się takie np. definicje idiolektu: „Idiolekt -język pojedynczego użytkownika języka w danym okresie jego rozwoju”; „Mowa jednostkowa (idiolekt, język indywidualny, język osobniczy) to odmiana języka etnicznego używana przez jednego

“A, Wilkoń, op.cit., s. 107.

* Ibidem, 1.108.

^w D, B i e ń k o w s k a, E. U m i ń s k a - Ty t o ń, op.cit., s. 33,40. Por. też np. O. W o i i ń s k o. Jeszcze o socjalnych uwarunkowaniach wpływów dialektu litych na język familijny. W Regionalizmy w języku familijnym, op.ci!., i. 63.

” A. 0 ry bo a i o w a, op.cit., a. 60.

⁸Ibidem.