23

literatura i teatr w komediach ALEKSANDRA FREDRY

IMotto:] Powziąłem przekonanie, wzmocnione z czasem, że nie ma dzieła dramatycznego, jakkolwiek ono dokładnie jest zakreślonym, które nie potrzebowałoby dalszego rozwinięcia i uwydatnienia dobrą grą aktorów.

A. Fredro, Autobiografia

1.

Zagadnienie sygnalizowane przez powyższy tytuł mieści się w centralnym nurcie badań współczesnej humanistyki. Rozważania nad wyglądem dramatu jako utworu literackiego i jako spektaklu scenicznego zapoczątkowała dyskusja nad zakresem praw inscenizatora wobec dzieła literackiego, wywołana książką Louisa Becq de Fouąuieres pt. L’art de la mise-en-scene (1884) Rozważania te, rozwijane przez Maksa Herrman-na, badacza współzależności między systemami inscenizacyjnymi a powszechną praktyką dramatopisarską ^{1 2}, weszły w nową fazę na warsztacie twórczym praskiej szkoły badań strukturalnych, głównie zaś Jana Mukarovsky’ego. Współtwórcę nowoczesnej semantyki literackiej interesowały bowiem szczególnie ,,wszelkie takie sytuacje, które zakładają aktywną koegzystencję jednostek należących do różnych systemów se-miotycznych, sytuacje, gdy totalne znaczenie wypowiedzi artystycznej kształtuje się w wyniku współpracy i interferencji znaków niejednorodnych, przysposobionych już do odgrywania gdzie indziej wyspecjalizowanych ról” ³.

Fakt „wielotworzywowości” dzieła dramatycznego zdecydował również o dużej popularności badań nad relacją: dzieło literackie dzieło teatralne, na warsztatach polskich teoretyków literatury i teatru. Najogólniej rzecz biorąc koncentrowały się one, w zależności od stanowiska

Etienne Souriau, Teatralny”, 1958,

Mukarovsky, Wśród znaków

1

Por. S. Skwarczyńska, Koncepcja sztuki teatralnej i Wokół teatru i literatury, Warszawa 1970, s. 44.

^ź Por. Z. Raszewski, Partytura teatralna, „Pamiętnik

2

■ -—4, s. 385.

3

^JJ. Sławiński, Słowo wstępne do: J ¹ ’" W:ur, Warszawa 1970, s. 15.