242 (18)

Dodatkowa poprawka do refrakcji astronomicznej na małych wysokościach ciał niebieskich

Od wiciu lat prowadzi się badania nad dokładnością linii pozycyjnych na małych wysokościach Słońca i Księżyca. Do tej pory mniejszą dokładność określania linii pozycyjnych na małych wysokościach ciał niebieskich przypisywano błędom refrakcji astronomicznej (zob. prace [11] i [15|).

Autor niniejszego rozdziału na podstawie wieloletnich badań i obserwacji opracował dodatkową poprawkę do refrakcji astronomicznych na małych wysokościach ciał niebieskich.

Na małych wysokościach poprawki na tefrakcję astronomiczną i obniżenie widnokręgu w pewnym zakresie wysokości (od 0° do 10°) zazębiają się ze sobą.

Promienie świetlne biegnące od Słońca i wpadające w dolne części atmosfery przebywają długą drogę tuż nad powierzchnią morza. 1 tak np. w normalnych warunkach promień świetlny wchodzący w atmosferę na wysokości 100 m przebiega nad powierzchnią wody aż 40 km, zanim się z nią zetknie. Przebiegające tuż nad powierzchnią wody promienie świetlne podlegają m. in. również wpływom refrakcji tercstrycznej. Jak wiadomo, o ugięciu promienia świetlnego w przyziemnych warstwach atmosfery decyduje wielkość współczynnika refrakcji tercstrycznej n_t. Na poligonie geodezyjnym określono zwiążek między refrakcją astronomiczną obliczoną tablicami a icfrakcją tcrestryczną (Kiriczuk [8]). Związek ten wyrażono w pc-staci równań korelacyjnych typu

03.11)

gdzie:

r — rzeczywista refrakcja z obserwacji na małych wysokościach, r_T — refrakcja obliczona tablicami dla danych warunków obserwacji,

Cm — współczynnik korelacyjny zależny od wysokości mierzonej, n, — współczynnik refrakcji tercstrycznej.

Podstawiając kolejno do równania (13.11) odpowiednie wysokości (0°, 1°, 5° i 10°) i wykorzystując metodę dokładnej aproksymacji funkcji, otrzymano poprawkę dr* do refrakcji astronomicznej w wyniku wpływu na nią refrakcji tercstrycznej. Matematyczna zależność tej poprawki ma postać

Jak wynika zc wzoru (13.12), wartość poprawki ńr_k zależy od wysokości widocznej obserwowanego ciała i współczynnika refrakcji tercstrycznej. Wartość współczynnika refrakcji tercstrycznej n_t ofrzymujc się po przekształceniu zależności (13.10)

a

(13.13)

242