24 (360)

pośrednictwem operacji znaczeniotwórczych) stymulowanie, sterowani** samą taką sytuacją. Jest to kwestia ustanawiania relacji do tekstów inny* li nadawców bądź - tekstów powiązanych z innymi rolami społecznymi.

Do swojego istnienia (a więc - posiadania sensu) tekst należący (In opisywanej tu klasy musi posiadać teksty (klasy tekstów) opozycyjni' (należące do odmiennych sytuacji komunikacyjnych). One wręcz funkcjo, nują wewnątrz świata tworzonego przez zachowania, decydujące o powo* łaniu do życia graffiti. Przykładami mogą być liczne „uzupełnienia” oll cjalnych napisów, tj. sytuacje, gdy dopisuje się, czy też domalowuje znaki, słowa, cząstki słów radykalnie zmieniające znaczenie tekstu pierwotnego (por. np. domalowywane znaki na ilustracjach w podręcznikach czy też cytowane wcześniej „rozwinięcia” skrótów).

pointujący: gów¹ , w

Organizacja tekstów, ich przestrzenne zdefiniowanie, wpisanie w całościową charakterystykę społecznie negocjowanego kształtu świata, a więc - powiązanie ze specyficznym sposobem bycia oraz konkretniej - sama pragmatyka tekstów jest korelatem ważnej cechy świata, którego postać jest współwyznaczana także przez gesty wykonywania graffiti. Chodzi 0 leżącą u jego podstaw „anarchiczność”, światopogląd osobliwie kontesta*! torski ze swej najgłębszej istoty¹. Niekiedy, jak zwrócił na to uwagę w dyskusji o niniejszej pracy J. Kolbuszewski, „anarchiczność” ta przybierać może charakteru gestów komicznych, choć ujawniających głęboki^ sensy egzystencjalne. Na świeżo wymalowanym, białym murze pojawił się napis przewrotny, osobliwie semantycznie i „ontologicznie” przylegaj jący do przedmiotu: „Ale ta ściana czysta!” Obok ktoś umieścił dopisek „Teraz już nie!” Problem ten był opisywany przez socjolcrl tym wypadku ważne jest podkreślenie faktu, iż w sposobią

bycia, w pewnych sytuacjach społeczno-komunikacyjnych, związanych z treścią ról społecznych owa „anarchiczność”, zaczepna opozycyjność, sięga zasady budowania znaczeń przekazów, ale także - przez swoistą pragmatykę form komunikacyjnych - współkonstytuuje (jednak nie w sensie genetycznym) niektóre sposoby organizowania przestrzeni społecznej. Na marginesie warto zauważyć, iż ta sama „anarchiczna” zasada graffiti jako korelatu sposobów bycia przynależnych-do-sfery „nieofięjal-ności”, porzuconej ceremonialności, definiowanej przez ostentacyjną „spontaniczność” pojawia się w historii kultury w wielu zapisach. To negowanie anonimowych, abstrakcyjnych i w jakiś sposób oficjalnych, napisów¹⁰³ widoczne jest w obscenicznych malunkach, sportowych hasłach, a nawet miłosnych wyznaniach, jakie odnaleziono na murach Her-culanum i Pompejów¹⁰⁴. Zdumiewający jest przy tym fakt, iż napisy te, ich formuły, część piktogramów, a nawet formy podawcze okazują się być niezwykle podobne do graffiti współczesnych.

Umieszczone w „anonimowym” („obcym”) otoczeniu miasta znaki, bazgroły służą oswojeniu tych miejsc. To paradoks - w cywilizacyjnym obszarze odzwierciedlają one potrzebę konstytuowania „miejsc” jako waloryzowanej opozycji wobec przestrzeni¹⁰⁵. Spełniają więc funkcje analogiczne do chłopskich znaków tożsamości¹⁰⁶. W tradycyjnej społeczności takie znaki łączyły się także najczęściej z podpisem, subskrypcją. Choć nie była to relacja konieczna, to jednak oznaczała dorastanie do potrzeby wyodrębnienia się z otoczenia, zaakcentowania świadomości własnego, znidywidualizowanego istnienia. Znaki własności zapewne posiadali tylko niektórzy, przynależały osobowościom szczególnym. Ich

społecznej PRL”, w których operacjonalizuje się opozycję sfery prywatności i sfery publicznej; por. np.: „ Co nam zostało z tych lat"... Społeczeństwo polskie u progu zmiany systemowej, pod red. M. Marody, Londyn 1991; W. Narojek, Socjalistyczne „welfare State", Warszawa 1991.

¹⁰³ Por. Skubalanka, op. cii.; Lalewicz, op. cit.; Biernat, op. cit..

⁴ Por.: Grant, op. cit.. los Yj_Fu Tuan, op. cit..

⁰⁶ Por. Olędzki, Znaki istnienia..., s. 1-7.

127

1

Por. studia zamieszczone w: Spontaniczna kultura młodzieżowa, pod red. J. We-rensteina-Żuławskiego i M. Pęczaka, Wrocław 1991; oraz artykuły w PSzL 1990 nr 2. Zob. także próbę ogólniejszego przypisania folklorowi zasady kontestowaniu kultury oficjalnej: M. Nowaczyk, Folklor jako kultura kontestacji, „Euhemerj 1979, nr 1. Na tego rodzaju opozycyjny, dystansujący mechanizm zwracał takżij uwagę Maciejewski, op. cit..

‘“Pojawia się on m. in. w pracach socjologicznych poświęconych „psychologii!