25

wówczas, gdy dla zrozumienia sensu potrzebna jest wiedza, wysiłek identyfikacyjny (cytaty, parafrazy, aluzje, dane rzeczowe, np. przy wierszu Ołówkiem na książeczce o Tunce) lub badawczy, np. przy wierszu Na zgon śp. Jana Gajewskiego [...]. Przypis poety do tego utworu: „Roku 95-0, pod Domicjanem Imp., wygnaniec na Pathmos wrzucony był we wrzący kocioł” - wymaga takiego mniej więcej wyjaśnienia: „Norwid połączył tu wzmiankę Tertuliana o «zanurzeniu w ognistym oleju» św. Jana w Rzymie (De praescriptione haereticorum 36) z informacjami innych źródeł o pobycie i męczeństwie świętego na wyspie Patmos”. Nie objaśniamy nazw i ich desygnatów, jeśli je wyraźnie tłumaczy kontekst lub których znajomość możemy zakładać u odbiorców z wyższym wykształceniem. Nie dokonujemy interpretacji tekstu, w wyrażeniach metaforycznych ograniczamy się tylko do koniecznego objaśnienia znaczeń ich komponentów. Komentarz do prozy publicystycznej i listów powinien być - naturalnie - obszerniejszy niż w innych działach oraz bardziej kontekstowy. Cytaty biblijne w komentarzu czerpiemy z XIX-wiecznych wydań Biblii Wujka i Biblii Gdańskiej, natomiast nazwy ksiąg biblijnych, biblijne sigle i numerację tekstu podajemy przy nich według Biblii Tysiąclecia. Przy cytatach biblijnych Norwida zachowujemy przez niego stosowane sigle. Informując o źródłach tych cytatów wskazujemy na jedną z wersji przekładowych: Biblię Wujka lub Biblię Gdańską, tylko wyjątkowo dochodząc, z którego wydania zaczerpnięto cytat. W odniesieniu do przywołanych cytatów biblijnych sprawę cytowania czy jedynie odsyłania pozostawiono edytorowi: jego decyzję warunkują konkretne potrzeby komentarza. W Objaśnieniach przyjmujemy konwencję obowiązującą w słownikach językowych, tzn. objaśniane słowa sprowadzamy do formy podstawowej (mianownik lp. lub lm., bezokolicznik), natomiast fragmenty narracyjne, charakterystyczne wyrażenia i zwroty oraz określenia, które w postaci podstawowej tracą swe charakterystyczne cechy, cytujemy, czyli podajemy w takiej postaci, w jakiej występują w tekście Norwida. Przyjęto pisownię dat: wiek - cyframi rzymskimi; dzień i rok - cyframi arabskimi, miesiąc - słownie; po cyfrze oznaczającej dzień nie stawiamy kropki (np. „1 sierpnia”); datę roczną ograniczamy do cyfrowego oznaczenia (np. „1858”), czasem tylko dodając „r.” na końcu.

25