25 (481)

66 Rozdział 3

tak nizkich, jak lapończycy, niektórzy zaś tak wysocy, jak patagończycy; ci bardzo nizcy i wysocy należą do rasy, a jednak nie są jej członkami zwyklemi. Gdybyśmy wszakże zmierzyli i porządkiem według wzrostu ustawili całą ludność, wypadłaby gromada ludzi, mających około pięciu stóp i ośmiu cali, ale o wiele mniej mających pięć stóp i czterech cali lub sześć stóp — i tak dalej cyfry zmniejszałyby się po każdej stronie do jednego lub dwuch olbrzymów, albo jednego lub dwuch karłów. Widzimy to na rysunku 16-ym, gdzie każdą jednostkę przedstawia kropka, kropki zaś, przedstawiające ludzi postawy średniej czyli typowej, tworzą zbitą masę.

Rys. 17. Rasa czyli ludność ustawiona wedtug wzrostu (metoda Queteleta).

Przyjrzawszy się temu rysunkowi, czytelnik rozumie łatwo inny Queteleta (rysunek 17-ty), gdzie wysokości, czyli rzędne krzywej dwumiennej wykazują cyfry ludzi każdego wzrostu, zmniejszające się po obu stronach od środkowych pięciu stóp i ośmiu cali, które są wzrostem człowieka zwykłego czyli typowego. Tu w sumie blizko 2,600 ludzi jest 160, mających pięć stóp i osiem cali, ale tylko około 150 o pięciu stopach i siedmiu calach lub pięciu stopach i dziewięciu calach — i tak dalej, aż wreszcie nie znajdziemy nawet dziesięciu ludzi tak nizkich, żeby mieli pięć stóp, lub tak wysokich, żeby dochodzili do sześciu stóp i czterech cali. Zgodnie tedy z przysłowiem: „dla stworzenia świata trzeba wziąć wszystkie rodzaje” — okazuje się, że_rasa jest zbiorem ludzi, obeimuiącuch-prawidiowu szereg. odmjan, .ugrupowanych.około typu okazowego. W ten sam sposób ocenić można rasę czyli naród, co do innych cech; więc o angliku przeciętnym czyli typowym, można powiedzieć, że ma 36 cali obwodu piersi, a waży około 144 funtów. Tak samo oznaczamy typowy odcień ubarwienia narodu — np. ciemno-brunatny zulusów. Z dochodzeń tych wynika, że prosta i pobieżna metoda podróżnika, wybierającego za przedstawicieli rasy typy mężczyzn i kobiet, które znajduje liczniej od innych — jest dosyć ścisłą. Najłatwiej przedstawić za pomocą wizerunków pojedynczych plemiona ucywilizowane, których sposób życia i pokarmy niezdolne są wytworzyć różnic między jednym człowiekiem a drugim, które żyły razem i łączyły się pomiędzy sobą od wielu pokoleń.

To też grupa karibów na rysunku 1 S-tym, odbita z fotografji, zasługuje na uwagę z powodu blizkiego podobieństwa jej członków. Zdjęcie typu rasowego w takim narodzie jest nader łatwym. Nie zawsze jednakże równie łatwo przedstawić całą ludność. Dla zrozumienia, o ile to nieraz bywa trudnym, dość przyjrzeć się tłumowi anglików w jego nieskończonej różnorodności. Najpewniej jednak wytworzymy sobie pogląd na sprawę odmian ludzkich, zwróciwszy się przedewszystkim do wypadków najprostszych, obejrzawszy jakąś jednostajną, należycie odznaczoną rasę i zapytawszy się, jakie losy mogły ją spotkać w ciągu wieków.

Rys. 18. Karibowie.

Pierwszym punktem, wymagającym zbadania, jest jej wytrzymałość. Tam, gdzie lud jakiś żyje w swoim kraju własnym, niezbyt zmieniając zwyczaje i niezbyt mieszając się z innemi, oczywiście niema powodu spodziewać się naruszenia jego typu. Pomniki egipskie przedstawiają dobre przykłady tej trwałości. Rysunek 19 a jest kopją głowy posągu Ramzesa, portret widocznie staranny i pochodzący