26,27 (11)

Jedną z gnozji kincstelycznych jest gnoz ja zaangażowana w mowie. Przez Ic gnozjc realizuje się tworzenie mowy dziecka.

Według Konorskiego w 9 mi. tworzy się u dziecka prymitywna forma kinesletycznej gnozji jamy ustnej. Następnie za pośrednictwem szlaków łączących słuchowe okolice gnostycznc z. kineslelyeznymi dziecko uczy się powtarzać dźwięki mowy ludzkiej i rozwija się mowa artykułowana. Dzięki Istnieniu bogatej sieci połączeń między poszczególnymi analizatorami, poprzez codzienne doświadczenia wytwarzają się asocjacje między poszczególnymi percepcjami jednostkowymi. Asocjacjami werbalnymi skierowanymi do analizatora wzrokowego są te, które łącza słowa słyszane z pizcd-iniotami wzrokowymi, oznaczanymi przez te słowa. Wszystkie asocjacje skierowane do analizatora wzrokowego (zarówno werbalne, jak i niewerbalne) stanowią podstawę rozumienia mowy słyszanej. Większości wyrazów odpowiadają asocjacje z odpowiednimi percepcjami wzrokowymi.

Rozumienie wyrazów polega, według Konorskiego, głównie na wyobrażeniach wzrokowych przedmiotów przez nic oznaczanych. Wśród asocjacji skierowanych do analizatora słuchowego występują połączenia między gnozją słuchową a gnozją słowno-.słuchową. dzięki której wzrokowy obraz przedmiotu kojarzy się z dźwiękowym jego określeniem. Asocjacje skierowane do analizatora somestclyczncgo dotyczą głównie rozumienia nazw przedmiotów, które całkowicie lub w przeważającej części są pcrcypowane nic przez wzrok, ale prze? somestezję. Są to: asocjacje między gnozją słow-no-słuchową a fąklurowo-somcstctyczną, między słowno-słuchową a smakową, między słowno słuchową a somcslczją kończyn oraz między słowno--kincstctyczną a somestezją ust.

W okolicach kinesletycznych poi gnoslycznych kształtuje się całe ludzkie zachowanie ruchowe z mową ekspresywną włącznie.Wcdług Konorskiego podłożem mowy jest powstawanie połączeń między analizatorami, których korowe reprezentacje są ośrodkami gnoslycznymi warunkującymi rozpoznawanie bodźców. Mowa zaś zależy głównie od analizatora kinestetycznego (odpowiedział nego za ruchy warg, języka i podniebienia) oraz somcstcłycznego (odpowiedzialnego za położenie tych narządów).

Knnorski łączy ścisłe rozwój mowy z rozwojem mechanizmu ruchu, który obejmuje:

-    kinetykę, tj. czucie ruchu,

-    kinestetykę, tj. wyobrażenie, zaplanowanie ruchu.

2ó

1'olawicnie się w 2 3 mi. glużcnia jest wyrazem ogólnie wzmożonej ‘I'mI alności ruchowej kończyn dolnych, górnych oraz mięśni krtaniowych. !'...lli>/cm fizjologicznym wytwarzanych przez dziecko efektów głosowych M| óiuktury mózgowe dominującej półkuli mózgu. Impulsy pochodzące od pobudzonych mięśni krtani i tul trafiają do analizatora kinestctyczncgo mowy. Dźwięki wywoływane na skutek skurczów tych mięsni pobudzają neurony analizatora słuchowego mowy (okolica skroniowa dominującej półkuli). W ten sposób konfiguracjom pobudzeniowym ośrodka ruchowego mowy odpowiadają ściśle określone konfiguracje pobudzeniowe analizatora kinestctyczncgo i słuchowego. W następnym stadium rozwoju mowy ok. V m.ż. pojawia się szczególny typ działalności ruchowej - fizjologiczna ccholalia. Zjawia się ona dzięki asocjacjom skierowanym od analizatora słuchowego do ośrodka mchowego mowy — asocjacje słowno słuchowei-ki-ncsłclyczne. Zjawisko to polega na tendencji do powtarzania dźwięków wypowiadanych przez inne osoby. Powtarzając słowo, dziecko je słyszy, konfrontuje hodzicc z własnym wytworem, metoda prób i błędów stara się, żeby obydwa dźwięki pasowały do siebie. W ten sposob utrwalają się połączenia (szlaki kojarzeniowe) między analizatorem. Znaczy to, że u dziecka rozwijają się aktualne połączenia prowadzące od jednostek słowno-slucho-wych do nowo wytworzonych jednostek słowno-kincstelycznych znajdujących się we właściwym polu kinesiczji mowy. W ten sposob słownictwo dziecka stopniowo się powiększa, choć w tym czasie słowa mogą być pozbawione dla niego jakiegokolwiek znaczenia, gdyż nie wytworzyły się jeszcze połączenia z percepcjami innych analizatorów.

Początkowo Konorski uważał, że podłożem odpowicdniości między wzorcami dźwiękowymi a ich dcsygnalami jest wytworzenie się dwojakiego rodzaju połączeń:

1)    między analizatorem słuchowym a innymi analizatorami, które reprezentują przedmioty i zjawiska świata zewnętrznego (jest to podstawa mowy słyszanej, rozumienia mowy),

2)    między tymi ostatnimi a okolicą korową zawiadującą mięśniami głosowymi (jest to podstawa mowy nominacyjnej, wypowiadania się). Owe połączenia tworzą się na bazie powstałych w rozwoju ontOgCnctycznym szlaków kojarzących poszczególne analizatory kory mózgowej. A zatem — nauka mowy (o rozwijanie tych możliwości. Może ona odbywać się za pośrednictwem analizatora słuchowego, jak i bez niego (głusi uczą się mowy mimo braku wyobrażeń słuchowych).

27