26

Sztuko

Styl renesansowy narodził się we Włoszech w XIV wieku i szybko rozpowszechnił w całej Europie, najpełniej rozwijając się w wieku XV. Wczesny renesans datuje się od twórczości Giotta di Bondona, który odszedł od gotyku i dokonał w sztuce zwrotu ku humanizmowi i klasycyzmowi. Po nim nastąpił długi okres przestoju, spowodowany prawdopodobnie „czarną śmiercią", która spustoszyła całą Europę. Kontynuatorem prekursorskiego dzieła Giotta był Masaccio, rewolucyjny twórca podstaw renesansowego malarstwa. Jego następcami byli: Fra Angelico, Paolo Uccello, Andrea Mantegna, Sandro Bofticelli, tworzący w stuleciu 1400-1500 (ąuattrocento). Następnie renesans wszedł w fazę dojrzałą. Przyczyniła się do jej rozwoju działalność rodu Medyceuszy, wielkich mecenasów sztuki władających Florencją. Drugi ośrodek włoskiego renesansu stanowiła Wenecja, z którą związanych było czterech wielkich mistrzów dojrzałego renesansu: Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Rafael i Tycjan. Odrodzenie na Północy to przede wszystkim malarstwo Albrechta Durera. Pozostali malarze w Niemczech i Niderlandach poszli jego śladem - w kierunku dokładnej obserwacji i metody realistycznej w malarstwie pejzażowym (Joachim Patinir, Pieter Bruegel, Lucas Cranach, Hans Holbein Młodszy). Podobnie jak we Włoszech renesans w krajach północnych zakończył się okresem manierystycznym, trwającym jeszcze w pierwszej połowie XVII wieku.

Celem artystów epoki renesansu, podobnie jak twórców literatury, było dążenie do odnowy sztuki przez odwołanie się do wzorców antycznych - klasycznych ideałów piękna opierających się na harmonii i zasadzie „złotego środka". Rozwój teorii sztuki spowodował, że działalność artystyczna, realizująca przyjęte założenia intelektualne, zbliżyła się do wiedzy. Twórcy renesansowi często - obok uprawiania sztuk plastycznych - byli jednocześnie uczonymi ciekawymi świata, autorami odkryć naukowych i wynalazków. Był to okres poszukiwania nowych rozwiązań architektonicznych, badań nad percepcją oka ludzkiego, perspektywą - sztuką przedstawiania trójwymiarowości przestrzeni i przedmiotów.

W architekturze szukano idealnych proporcji i podziałów, stosowano starożytne porządki i motywy dekoracyjne, nastąpił rozkwit urbanistyki (zakładano miasta na regularnym planie geometrycznym). Malarze korzystali z odkrycia perspektywy zbieżnej, zwanej inaczej linearną, która wykorzystuje złudzenie optyczne, jakiemu jest poddany człowiek obserwujący rzeczywistość na płaskiej powierzchni. Polega ona na pozornym zmniejszaniu wielkości przedmiotu w miarę oddalania się go od oka widza oraz na pozornej zbieżności ku horyzontowi linii biegnących od oka widza do przedmiotu, sprawia to wrażenie głębi (np. freski Giotta). Posiłkowali się również nowościami z dziedziny mechaniki ruchu i anatomicznej budowy ciała ludzkiego. Charakterystyczny w renesansie jest zwrot sztuki ku naturze (rozwój malarstwa pejzażowego) oraz dążenie do oddania zmysłowego piękna. W rzeźbie dominowały popiersia portretowe i posąg konny. Starano się odtworzyć postaci trójwymiarowe, w realistycznej przestrzeni.

Paloc Rucellaich we Florencji (XV w.)

Kościół II Redenlore w Wenecji {XVI w.)

Malarstwo

Giorgione, Burza (XVI w.)

„Wka dziel zaczerpnięta z mitologii i Biblii

*    orezentowaniu życia współczesnego) ^(S,UZ!ktawianie aktów

•    P^rzed . _r,_vstvch barw oraz rozproszonego

*    ^UZyWtłnⁿ' powstaje technika sfumato, stoso-

światla, P    _{ez Leonar}da da Vmci,

r^an° nalega na łagodnym przechodzeniu Szy kolorami bez użycia ostrych konturów (zacieranie konturów)

_#    rozwój malarstwa portretowego . saennego

•    zastępowanie tempery techniką olejną,

deski - płótnem

_m stosowanie perspektywy linearnej (zb.ezne,)

Architektura

•    elementy ornamentyki i architektury antyku (liczne kolumny w stylu jońskim i korynckim, łuki tryumfalne, portyki i tympanony)

•    dążenie do prostoty, harmonii i symetrii; kształt budynków zbliżony do sześcianu,

•    pojawiają się nowe formy budowli świeckich: wille, ratusze, pałace miejskie z wewnętrznymi dziedzińcami otoczonymi kruz-gankami, kamienice

•    kościoły i kaplice na planie centralnym

Krakowie (XVI w.)