21 (618)

Cele wychowawcze określają nasze postępowanie w trakcie wychowania, świadomie lub nieświadomie, funkcjonalnie lub intencjonalnie. Kreują one wyobrażenie o stanie, jaki chcemy osiągnąć, jaki musi -naszym zdaniem -zaistnieć i zawierają w sobie wyzwanie do działania dla wychowującej osoby: „Jak muszę się zachowywać, aby dziecko, które chcę wychować osiągnęło wyznaczony cel, na przykład samodzielność?” Decydując się jako wychowawca na cel „samodzielność”, a nie „posłuszeństwo i wypełnianie obowiązków”, u podstaw moich wyobrażeń, które wiążę z dzieckiem, leży określony obraz człowieka z odpowiednimi normami i wartościami. Z jednej strony nasz obraz kształtowany jest poprzez nasze własne życzenia, ideały, wyobrażenia i doświadczenia, a z drugiej strony przez społeczny, historyczny i kulturowy kontekst, w jakim żyjemy.

Społeczeństwo, w którym nie istnieją żadne obrazy, szkice innych ludzi, nie może i nie będzie nigdy istniało.

Potrzebujemy tego bowiem jako orientacji dla naszego życia. Ważne jest jedynie, jak będziemy z nich korzystali.

•    Czy nasze wyobrażenia mają funkcję sztywnych wytycznych i czy jesteśmy w stanie zmieniać je, gdy dziecko albo sytuacja są zupełnie inne, niż tego oczekiwaliśmy?

•    Czy trwamy uparcie przy naszych wyobrażeniach, również wtedy, gdy człowiek i sytuacja okazują się zupełnie inne, niż przypuszczaliśmy lub oczekiwaliśmy?

Wszystko, co rozwija się w trakcie interakcji, powinno służyć jako korektor naszych wyobrażeń w danym momencie i ustępować miejsca nowym postawom. Dopiero poprzez pełną szacunku interakcję z dziećmi, w której sami ukazujemy się jako odrębna osoba i poważnie traktujemy zupełnie inną, obcą nam osobę, kryjącą się w dziecku, możliwe będzie pozbycie się uprzedzeń, fałszywych osądów i jednostronnych szablonów myśli i mowy.

W tego rodzaju wzajemnych kontaktach odczuwalne staje się to, czy jesteśmy o tym przekonani, że wierzymy w możliwości dziecka z jego wolą i jego umiejętnościami oraz czy jesteśmy zdania, iż człowiek jest wyjątkową w swoim rodzaju istotą, „kosmosem samym w sobie”, czy też wychodzimy z założenia, że to my, nasze metody i nasza miłość są czynnikami, które dopiero „zrobią” z dziecka prawdziwego człowieka.

Wychowanie w rzeczywistości zbyt często stara się dopasować dziecko do wygodnictwa dorosłych, zmuszając je do tego, by jak najmniej przeszkadzało i nie było małym diabełkiem. Pozytywnie zorientowane wychowanie zajmuje się raczej dorastaniem i przyszłą samorealizacją dziecka.

2.1. „Przecież ja chcę tylko twojego dobra!” - egoizm dorosłych czy miłość do dziecka

Tragiczna w skutkach staje się wiara w jedyną rzeczywistość i uparte trwanie przy własnych wyobrażeniach o egzystencji na świecie dopiero wtedy, gdy ludzie w związkach zależności, na przykład dzieci, zmuszani są do wyznawania nie odpowiadających im poglądów na świat. Jakże często dorośli narzucają „właściwe zachowanie”, mając przecież na uwadze jedynie „dobro dziecka”, a tym samym blokują jego samodzielne myślenie, odczuwanie i działanie. Dorośli, dla których nic więcej nie zdaje się być zagadkowe, tajemnicze i godne zbadania, idą przez życie zachowując statyczną postawę wszystkowiedzącego. Zarówno dziecko, jak i natura podporządkowane zostają wyobrażeniom i woli dorosłego. W wyniku takiego podejścia do dziecka zostanie ono szybko zjednane dla uprzedzeń i osądów, które wynikają z postawy „Ja wszystko wiem”. Taka perspektywa nie dopuszcza, aby życie przedstawiało się inaczej niż obrazy i pojęcia, jakie o nim mamy. W interwencji poprzez swoje pojęcia dorosły nie dopuszcza EGZYSTENCJI myśli, uczuć i sposobów zachowania dziecka, lecz chce on ZROBIĆ z nich coś, co będzie odpowiadało jego szkicom. Koncepcje świata i człowieka oraz związane z nimi przekonanie, że są jedynymi właściwymi, prowadzą nie rzadko do pedagogiczno-misjonarskiej postawy, dążącej do uporządkowania świata według własnych planów i takiego wychowania człowieka, łiby odpowiadał on naszym wyobrażeniom.

Ograniczenie wynikające z perspektywy tego, czego konkretnie oczekujemy, prowadzi do postawy obronnej, do unikania i budowania systemu zabezpieczeń, aby tylko urzeczywistnić swój projekt. Taki system kurateli tworzy klimat kontroli i nieufności. Brakuje tutaj zaufania do potencjałów samorozwoju u drugiej osoby, która pragnie żyć według

— 43 —