270220121303

Tabela 3 Przykłady wartości normalnych podstawowych parametrów hematologicznych różnych kręgowców (wg różnych autorów)

I

jjj

I

»

WPŁYW STRESU

NA PARAMETRY HEMATOLOGICZNE

Stres to nieswoista, ogólna odpowiedź organizmu na zewnętrzny lub wewnętrzny czynnik zaburzający homeostazę (stresor). Koncepcja stresu została sformułowana w pierwszej połowie XX w. Obecnie uważa się, że oprócz reakcji niespecyficznych mogą występować także pewne objawy specyficzne dla konkretnego rodzaju stresora.

Reakcja stresowa przebiega w kilku etapach: po pierwszym kontakcie ze stresorem występuje faza alarmowa, podczas której organizm mobilizuje mechanizmy kompensacyjne, po niej następuje faza odporności, kiedy organizm przywraca homeostazę. Jeśli stres jest silny lub/i długotrwały, pojawia się faza wyczerpania, w której homeostaza organizmu załamuje się. Stres, którego skutkiem jest zwiększenie odporności organizmu, to eustres, zaś taki, który prowadzi do załamania homeostazy, to dystres.

Stres u ryb może być wywołany przez różne czynniki środowiskowe, np. zmiany właściwości fizykochemicznych wody: temperatury, zawartości O2, zasolenia, pH, zanieczyszczenie, przez czynniki biotyczne: presję drapieżcy, inwazje pasożytów, konkurencję, a także przez działania człowieka: odłów, manipulacje, transport, przegęszczenie.

Przebieg reakcji stresowej jest bardzo podobny u wszystkich kręgowców. Bodziec stresowy pobudza ośrodkowy układ nerwowy (podwzgórze). Dalej reakcja przebiega dwutorowo: szybko — za pośrednictwem współczulnej części układu nerwowego autonomicznego i wolniej — za pośrednictwem układu hormonalnego. Pobudzone neurony współczulne uwalniają na swych zakończeniach norepinefrynę, która działa na wydzielniczą część nerki (u ryb pełniącą rolę rdzenia nadnerczy ssaków) — komórki chromochłonne. Komórki te w odpowiedzi na pobudzenie wydzielają epinefrynę i norepinefrynę. Skutkiem tego są zaburzenia osmotyczne w osoczu (spadek zawartości elektrolitów, które przemieszczają się do komórek), mobilizacja rezerw energetycznych organizmu — rozpad glikogenu wątrobowego i mięśniowego, czego skutkiem jest wzrost poziomu glukozy we krwi oraz lipoliza. której rezultatem jest wzrost poziomu wolnych kwasów tłuszczowych. Układ współczulny pobudza też pracę serca i rozszerza naczynia skrzełowe. czego skutkiem jest zwiększone pobieranie tlenu i wzrost jego transportu do tkanek.

Zmiany we krwi obejmują przede wszystkim wzrost liczby czerwonych krwinek i zawartości hemoglobiny «<; krwi. 00 zwiększa jej pojemność tlenową, a także w początkowej fazie stresu może dojść do wzrostu liczby krwinek białych i ich aktywności, co jest wyrazem n obifizacji mechanizmów odpornościowych organizmu. Wzrasta także krzepliwość kiwi Zmiany te przygotowują or-