283 (24)

O niektórych wfałdwoieiach Językowych bajki Adama Mickiewicza pt Lis i kozioł 283

dwa oznajmienia: dwuskładowe i czteroskładowe (maksymalnie), dwa wypowiedzenia zdaniowo-oznąjmieniowe dwuskładowe. W układzie hipotaktycznym: dwa zdania dwuskładowe. jedno oznajmienie dwuskładowe, cztery wypowiedzenia zdaniowo--oznąjmicniowe! jedno wypowiedzenie sześcioskładowe (jako maksimum), dwa wypowiedzenia piecioskładowe i jedno wypowiedzenie czteroskładowe. Rozpiętość między wielkością minimalną (wypowiedzenia dwuskładowe) i maksymalną (wypowiedzenie czteroskładowe w parataksie, a wypowiedzenie sześcioskładowe w hipotaksie) jest znaczna.

Wypowiedzenia niewspółrzędnie złożone tworzą tylko dwupoziomowe struktury. Cały ciąg wypowiedzeń od początku tekstu aż do jego końca jest konstrukcją spłaszczoną z ogromną przewagą, jako jego odcinków, konstrukcji jednopoziomowych (płaskich). Tego rodzaju ciąg konstrukcji składniowych harmonizuje z przebiegiem akcji w bajce.

Układy pionowe (podmiot, predykat, określenia) w obrębie wypowiedzeń samodzielnych i składowych zróżnicowane są w taki oto sposób: dwa wypowiedzenia mają konstrukcje pięciostopniowe (jedno zdanie samodzielne i jedno zdanie składowe); poza tym jest sześć wypowiedzeń czterostopniowych (jedno zdanie samodzielne i pięć wypowiedzeń składowych), osiemnaście wypowiedzeń trzystopniowych (dwa samodzielne oznajmienia i szesnaście wypowiedzeń składowych), siedemnaście wypowiedzeń dwustopniowych (jedno samodzielne oznajmienie i szesnaście wypowiedzeń składowych), trzy wypowiedzenia jednostopniowe (dwa samodzielne oznajmienia i jedno oznajmienie składowe). Jak widać, zróżnicowanie jest dość znaczne. Zdecydowanie przeważają konstrukcje średnie (cztero- i trzystopniowe) i niskie (dwu- i jednostopniowe).

W analizowanym tekście zaznacza się występowanie stosunkowo dużej liczby oznąjmień pełniących funkcję wypowiedzeń samodzielnych lub wypowiedzeń składowych (w obrębie wypowiedzeń złożonych współrzędnie lub niewspółrzędnie). Rozmaicie skonstruowane i mające różne uwarunkowania składniowe dwadzieścia dwa oznajmienia rozmieszczone są w różnych fragmentach tekstu. Jako wyłączne występują one w postaci krótkich, spłaszczonych lub płaskich, nacechowanych dynamizmem konstrukcji w punkcie kulminacyjnym akcji i w jej rozwiązaniu (w sumie pięć oznaj-mień):

I hop w dół. Lis mu na kark, a z karku na rogi,    (32)

A z rogów na zrąb i w nogi.    (33)

Dobrze oddają szybkość ucieczki lisa cztery krótkie oznajmienia końcowe.

Na opis przypada siedem oznąjmień, a na opowiadanie - piętnaście.

Oznajmienia, zwłaszcza te krótkie, są jednym z elementów nacechowanych ekspre-sywnie, charakterystycznych dla badanego utworu Mickiewicza. Jeżeli przyjąć - co zostało już w wielu pracach stwierdzone - że jedną z właściwości odmiany mówionej (lub tzw. żywej mowy) czy też ogólniej: odmiany potocznej mówionej języka ogólnopolskiego jest częste występowanie oznąjmień, to można by też przyjąć, jak sądzę.