Rozpuszczalność różnych substancji w danym rozpuszczalniku jest uzależniona od oddziaływań międzycząsteczkowych i warunków zewnętrznych.
W przypadku dwu cieczy ich wzajemna rozpuszczalność zależy od podobieństwa strukturalnego cząsteczek. Związki polarne rozpuszczają się na ogół dobrze w polarnych, niepolarne zaś — w niepolarnych rozpuszczalnikach. W przypadku rozpuszczalności ciał stałych, jednym z głównych parametrów jest energia sieci krystalicznej. Rozpuszczenie wymaga zburzenia trwałej struktury przestrzennej kryształu, co jest rekompensowane wydzieleniem ciepła solwatacji. Jednocześnie każdy proces rozpuszczania jest korzystny termodynamicznie ze względu na wzrost entropii (patrz część 3). Istotny wpływ na rozpuszczalność ma temperatura. Rozpatrzmy układ faza stała—roztwór, będący z nią w równowadze. Zastosujemy równanie Clausiusa-Clapeyrona, opisujące zależność prężności pary od temperatury. Dla składnika w fazie stałej otrzymamy
(4.41)
dln/>, /,, ~W~ " RT2
natomiast dla tego samego składnika w cieczy
dln pw _ Lw dT “ ~RT2'
(442)