28 (750)

pbwości Nie jest pewne, czy mamy do czynienia z dwoma dobrami o równej randze. Za dopuszczalnością praktyk segregacyjny ch przemawia przede Wszystkim zakres istniejących zasobów edukacyjnych oraz polityczne priorytety, które w demokratycznych państwach podlegają legitymizacji przez system wyborczy. Kraje, w których dominuje system segregacyjny posiadąją sieć placówek kształcenia specjalnego, tymczasem infrastrukturę prointegracyjną musiałyby dopiero budować.

Taka zmiana orientacji systemu niesie za sobą dodatkowe koszty. Pań-srwo może zostać oczywiście zmuszone do ich poniesienia, jeśli w przewidzianych prawem procedurach wprowadzi niesegregacyjny system kształcenia. a zatem dokona zmian prawa szkolnego. Sytuacja taka w krajach stosujących praktyki segregacyjne nie ma jednak miejsca. Warto przy tyra zwrócić uwagę, ie istnienie infrastruktury' placówek specjalnych nie implikuje konieczności stosowania zasady segregacyjności w kształceniu niepełnosprawnych. Placówki te bowiem są wytworem o charakterze społecznym i jako takie mogą ulec likwidacji zgodnie ze społeczną wolą. Z kolei o randze prawa niepełnosprawnych do niedyskryminacji może świadczyć znacznie szerszy repertuar argumentów. Do najczęściej wysuwanych należy pogląd, że prawo do niesegregacyjnego kształcenia należy-óo-kategorii podstawowych praw człowieka i z tego tytuły podlegać powinno ochronie szczególnej (por. np. Deklaracja Madrycka, 2004). Trzeba przyznać, że częstotliwość wysuwania tego argumentu nie idzie w parze z jakością jego uzasadnienia.

Przy obecnym stanie badań prawnych trudno jednoznacznie stwierdzić, ie uczęszczanie do szkoły ogólnodostępnej jest prawem człowieka, choć nie można wykluczyć takiego rozstrzygnięcia w przyszłości. Istnieją za to inne znaczące fakty, świadczące o wysokiej randze potrzeby niesegregacyjnego kształcenia. Najważniejszym spośród nich jest być może cel działań pedagogicznych względem tych osób. Jeśli za cel rehabilitacji uznaje się społeczną, zawodową i rodzinną integrację niepełnosprawnych, a kształcenie traktuje się jako jeden ze środków wiodących do realizacji tego celu, to trudno preferować segregacyjne formy kształcenia. Segregacyjne rozwiązania nie sprzyjają bowiem integracji, gdyż względnie trwale izolują jednostki od osób. z którymi miałyby się one integrować. Dopuszczając się myślowego skrótu, część badaczy mówi, że w przypadku integracji cele i środki są tożsame (por. np. Kobi, 1988, s. 58-59). Rozwijając znaczenie słowa integracja, łatwo jest wskazać liczne dobra niepełnosprawnych, korzystaniu z których nie sprzyja segregacyjny system kształcenia, poczynając od zamieszkiwania przez dziecko w domu rodzinnym, a kończąc na 56 uznaniu społecznym.

Znacznie poważniejszy charakter ma druga wątpliwość odnośnie konstytucyjnego zrównania prawa niepełnosprawnych do ochrony przed dyskryminacją z prawem państwa do tworzenia segregacyjnego systemu kształcenia. Rodzi się bowiem pytanie, czy w analizowanej sytuacji ustawa może dawać pierwszeństwo prawom państwa w zględem praw jednostki. Wydaje się. że charakter praw podstawowych jako ochrony jednostki przed państwem, w tym państwową polityką szkolną, nie jest tu przez prawo wystarczająco wzięty pod uwagę. Uczęszczanie uczniów niepełnosprawnych do szkoły ogólnodostępnej nie narusza przecież prawa innych jednostek ani nie zagraża żadnym istotnym racjom państwa.

2.1.6. Podsumowanie

Charakterystycznym rysem współczesności jest w zrost znaczenia dyskursu etycznego w sporach o kształcenie osób niepełnosprawnych. Analizy prowadzone w obrębie tego dyskursu wskazują na wyraźną przewagę moralną niesegregacyjnych form edukacji niepełnosprawnych nad formami segregacyjnymi. W konsekwencji dostarczają one silnych argumentów postulatom upowszechnienia form niesegregacyjnych. Źródłem tej argumentacji jest liberalna etyka społeczna, a jej siła jest wprost proporcjonalna do znaczenia idei liberalnych w kulturze modernistycznego Zachodu.

W myśl liberalnej etyki społecznej obywateli należy chronić przed partykularnym traktowaniem przez państwo i jego instytucje, a także przed próbami zawłaszczania przez nie sfery osobistej wolności. Tymczasem segregacyjny system kształcenia niepełnosprawnych posiada znamiona obu tych grzechów. Po pierwsze bowiem ma on właśnie charakter partykularny, gdyż stanowi odrębną, wyjątkową, ścieżkę w systemie szkolnym i kształceniu na tej ścieżce nadaje specyficzne priorytety. Po drugie zaś. priorytety te ingerują w sferę prywatną uczniów, gdyż rozstrzygają o tym, co jest wartością w ich życiu.

2.2. Kształcenie niesegregacyjne a pedagogika specjalna 2.2.1. Zarys problemu

Pedagogika specjalna i kształcenie integracyjne pozostają bez wątpienia w bardzo złożonych relacjach. Pośrednim dowodem na prawdziwość tej 57