IMAG0111

Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z tłumaczeniem międzyjęzykowym, czy też transferem rozumienia w ramach pewnej wspólnoty językowej, przekład zawsze oznacza bowiem otwarcie się na obcość, na inność umiejscowioną bądź poza naszym ję. zykiem, bądź w jego obrębie (Kearney 2004: xviii). Owa obcość ma w hermeneutyce Ricoeura szczególne znaczenie, ponieważ, zdaniem francuskiego filozofa, człowiek może odnaleźć sam siebie tylko poprzez wewnętrzne doświadczenie obcego. Podmiot bowiem, jak wyjaśnia komentatorka jego słynnej pracy O sobie samym jako innym, jest sobą samym przede wszystkim w wewnętrznej relacji do inności. „To znaczy jest sobą tylko o tyle, o ile jest zarazem inny od samego siebie i o ile to, co od niego inne, jest zarazem tym, co jego własne, co nie tylko mu się nie przeciwstawia, ale właśnie pozwala mu być sobą” (Kowalska 2005: Kdii). W tej optyce przekład jawi się jako podróż przez rubieże inności do siebie samego jako innego (por. Kearney 2004: xix). Stąd też podstawowa trudność „pracy przekładu”, która - jak czytamy w prezentowanym tu eseju — „musi pokonać wewnętrzne opory związane ze strachem, a nawet nienawiścią w stosunku do tego, co obce i co wydąje się zagrożeniem dla naszej własnej tożsamości językowej” (wni-nięjszym tomie s. 366). Ów jawiący się często jako zagrożenie dyskurs obcego, przeniesiony wszelako na płaszczyznę społeczną, jest także ważnym punktem odniesienia dla przedstawicieli poststrukturalizmu i postkolonializmu w badaniach nad przekładem.

POSTSTRUKTURALIZM I POSTKOLONIALIZM

Nieco przytłacząjący, a zarazem zbyt wiele może obiecujący tytuł ostatniej części naszej antologii łączy się z faktem, że studia nad przekładem od lat dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku rozwfiąją się bardzo dynamicznie i wielowątkowo, wobec czego trudno znaleźć dla ich określenia jedną poręczną, a zarazem wystarcząjąco obszerną formułę. Z jednej strony w badaniach kontynuowane są (z różnym pożytkiem) obecne w przekładoznawstwie od samego początku wątki językoznawcze i komunikacyjne, a także wypracowane w latach osiemdziesiątych badania opisowe i systemowe spod znaku Translation Studies, ważną rolę odgrywąją jednak przede wszystkim nowe inspiracje, płynące z obszaru studiów kulturowych czy filozofii i teorii krytycznej. Za główne wątki owego obszaru studiów, oprócz wspomnianego wyżej zwrotu kulturowego, uznać należy badania nad ideologizacją i manipulacją w przekładzie (por Le-fevere 1992a,b; Bassnett, Lefevere 1990), zagadnienia płci kulturowej w kontekście feminizmu oraz mnięjszości seksualnych (por. Simon 1996; Harvey 1998), a także post-kolonializm (por Bassnett, Trivedi 1998; Nirarjana 1992). Dokonany przez nas wybór tekstów nietrudno uznać za niewystarcząjąco reprezentatywny. Brakuje w nim takich