29 (293)

Rozdział 1 35

nrlicf będący wynikiem przemiany bainitycznej wskazuje, że pewną rolę odgrywa pr/y tej przemianie mechanizm ścinania.

e

5 25

o 75 " *

o

" 100

Rys. 1.25. Przebieg przemiany bainitycznej przy chłodzeniu w zakresie temperatur B_s - Bf (wg Reed-Hilla)

Temperaturo —*■

/ 55. \a czym polega różnica i podobieństwo między bainitem a martenzytem?

Martenzyt jest fazą, podczas gdy bainit jest mieszaniną faz. Wprawdzie bainit dolnv jest morfologicznie podobny do martenzytu, ale trawi się bardziej intensywnie Przemiana martenzytyczna jest bezdyfuzyjna, zachodzi poniżej M_s, a baini-tyczna jest dyfuzyjna i zachodzi powyżej M_s. Istnieje jednak pewne podobieństwo obydwu przemian: obie zachodzą w zakresie temperatur pomiędzy temperaturą początku i końca, w obydwu odgrywa rolę mechanizm ścinania (z tym, że w przemianie martenzytycznej jest to mechanizm dominujący) i występuje określona /ale/.ność krystalograficzna między fazami. Twardość bainitu dolnego jest zbliżona do twardości martenzytu.

\J.56. Co to jest martenzyt?

Martenzyt jest to przesycony roztwór stały węgla w żelazie a. Cechuje się dużą twardością i małą ciągliwością. Ma sieć tetragonalną o bardzo małej tetragonalno-śei (ok. < 1,1) zależnej od zawartości węgla. Twardość martenzytu rośnie ze wzrostem zawartości węgla. Ma on największą objętość właściwą ze wszystkich struktur z układu Fe - C, co jest źródłem dużych naprężeń własnych. Jest metastabilny i ulega rozkładowi przy nagrzewaniu.

1.57. Na czym polega istota przemiany martenzytycznej?

Przemiana martenzytyczna jest bezdyfuzyjna, to znaczy, że czas nie odgrywa żadnej roli w jej przebiegu. Warunkiem jej zajścia jest ochłodzenie austenitu z prędkością większą od krytycznej (dla uniknięcia przemiany dyfuzyjnej austenitu) oraz ochłodzenie austenitu poniżej temperatury początku przemiany martenzytycznej (M_s). Przemiana rozpoczyna się natychmiast po ochłodzeniu i przebiega z prędkością dochodzącą do 7000 m/s, tzn. że czas utworzenia jednej płytki wynosi 10" s. Kończy się po osiągnięciu temperatury końca przemiany M_f, chociaż zawsze pozostaje pewna ilość nieprzemienionego austenitu, zwanego szczątkowym.